Στο εργαστήρι του συγγραφέα
Τα «Σονέτα της συμφοράς» υπήρξαν ό,τι πιο επώδυνο, «Η ιστορία της δυτικής φιλοσοφίας σε 100 χαϊκού» ό,τι πιο γόνιμο και το περιοδικό «Ποίηση» που γίνεται «Ποιητική» μέσα στον χρόνο, έργο ζωής για τον Χάρη Βλαβιανό, για τον οποίο όλα είναι ποίηση.
Με την Ποίηση πάντοτε σε κεντρικό άξονα, είτε για ποίημα είτε για μετάφραση ή για δοκίμιο πρόκειται, και έχοντας εκείνο το περιοδικό"βιβλίο «Ποιητική» σε καιρούς δύσκολους, βασική μέριμνα στο ενεργητικό του, ο Χάρης Βλαβιανός, παρά το τεράστιο έργο του, επιμένει να λέει: «Γράφω αργά και δύσκολα. Εξάλλου, συγγραφέας, αντίθετα απ' ό,τι πιστεύουν πολλοί, είναι κάποιος για τον οποίο το γράψιμο είναι επώδυνη διαδικασία. Δεν είναι εύκολο να αποτυπώνεις σκέψεις και συναισθήματα σε μια γλώσσα που προσπαθεί να πετύχει τη μέγιστη δυνατή διαύγεια καθώς ταυτόχρονα μετατρέπει ένα κείμενο σε έργο Τέχνης».
Πορτρέτο. Ο αναγνώστης Χάρης Βλαβιανός δεν παύει να υφίσταται.
Οι συγγραφείς και οι εμμονές τους αλλάζουν και εναλλάσσονται μέσα στον χρόνο: «Αυτό είναι αναπόφευκτο καθώς αλλάζει και ο ίδιος ο συγγραφέας και ο τρόπος που βλέπει το έργο του», ισχυρίζεται. «Κάποιες φορές όμως «επιστρέφει» ξαφνικά σε παλιές του αγάπες: «Πριν από μερικούς μήνες ολοκλήρωσα τη μετάφραση των "Τεσσάρων Κουαρτέτων" του Τ.Σ. Ελιοτ, έργο το οποίο με έχει απασχολήσει περισσότερο από δύο δεκαετίες. Ανέβαλα διαρκώς να καταπιαστώ συστηματικά μαζί του, καθώς άλλοι ποιητές, Αμερικανοί κυρίως, διεκδικούσαν την προσοχή μου και δοκίμαζαν τις μεταφραστικές αντοχές μου. Τα χρόνια πέρασαν και η φωνή του Ελιοτ, που κάποτε έμοιαζε κάπως απόμακρη, έγινε πιο γνώριμη κι αγαπημένη. Στα χρόνια που μεσολάβησαν και η δική μου ποίηση πήρε άλλους δρόμους, πιο δύσβατους, και οι ποιητικές μου αναζητήσεις με έφεραν ξανά κοντά του».
Η τελευταία του ποιητική συλλογή, «Τα Σονέτα της συμφοράς» (εκδ. Πατάκης), αναγνωρίζει ότι γράφτηκε με το πλέον επώδυνο τρόπο: «Τα χρόνια που το έγραφα έχασα σε μικρό διάστημα και τους δύο μου γονείς. Ζούσαν και οι δύο μακριά μου (η μητέρα μου στη Ρώμη, ο πατέρας μου στο Σάο Πάολο) κι έτσι δεν ήμουν κοντά τους όταν έφυγαν. Επίσης χώρισα, έχασα δύο"τρεις στενούς φίλους, και βίωσα πολλές ανατροπές. Η ζωή, φαίνεται, ήθελε να «τροφοδοτήσει» την ποίησή μου και να ελέγξει τις αντοχές μου, τις ανθρώπινες αλλά και τις ποιητικές».
Οσον αφορά εκείνο το ποιητικό σύμπαν απ' όπου ένα ποίημα έρχεται, εξηγεί: «Είναι μια στιγμή μαγική όταν ξαφνικά νιώσεις ότι δεν μπορείς παρά να βάλεις στο χαρτί (ή στην οθόνη) ό,τι σε βασανίζει. Αυτό δεν σημαίνει βέβαια ότι θα προκύψει ένα άρτιο ποίημα. Μπορεί η στιγμή της "εκφόρτισης" να μην οδηγήσει πουθενά. Να είναι μια λάθος εκκίνηση, μια "επίσκεψη" στη λάθος στιγμή. Aν ανατρέξουμε στην ιστορία της λογοτεχνίας, θα δούμε με ποιους τρόπους πολλοί συγγραφείς "καλούσαν" ή "εκβίαζαν" το έργο να τους επισκεφθεί. Φυσικά, υπάρχουν οι συγγραφείς που γράφουν γράφοντας "στους οποίους ανήκω κι εγώ. Οι συγγραφείς που εκμαιεύουν από τις ίδιες τους τις λέξεις τη συνέχεια. Γιατί, τελικά, πιστεύω αυτό είναι ο μέγας καθοδηγητής. Τα υπόλοιπα είναι απλώς μικρές ψευδαισθήσεις αρωγής στη δύστροπη, όπως είπα, διαδικασία».
Για να γραφτεί ένα ποίημα... «Χρειάζεται μια δυνατή σκέψη πάνω στην εμπειρία. Η σκέψη και το συναίσθημα είναι η άμεση αντίδραση στο εξωτερικό ερέθισμα. Από κει και πέρα, η ποίηση είναι τέχνη. Το ποίημα είναι αρχιτεκτόνημα. Αρα ο ποιητής στοχάζεται πάνω σε αυτό που σιγά σιγά κατασκευάζει. Χρειάζεται επομένως και μια δεύτερη σκέψη. Εμένα με ενδιαφέρει αυτή η δευτερογενής εμπειρία. Το πώς φιλτράρεται δηλαδή μέσα μου μια συγκεκριμένη εμπειρία και γίνεται ποίημα. Η ποίηση είναι μια διαρκής πάλη ανάμεσα στην εμπειρία, από τη μία πλευρά, και τη γλώσσα στην οποία καταφεύγει ο ποιητής για να την εκφράσει, από την άλλη».
ΕΛΕΝΗ ΓΚΙΚΑ
elgika@pegasus.gr
ΦΩTOΓΡAΦIΕΣ: ΤΑΚΗΣ ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΣ
www.takisspyropoulos.com
ΒΙΒΛΙΟΚΡΙΤΙΚΗ
Χαρτί. Η μαγεία του χειρογράφου.
Τ' άσπρο χαρτί σκληρός καθρέφτης
της Λένας Λόππα
Εκδ. Γαβριηλίδης
σελ. 365
Η συγγραφέας Λένα Λόππα το αφιερώνει στους αγαπημένους της «ζώντες και κεκοιμημένους», και με κεντρικούς άξονες την σεφερική ποίηση (τίτλος, μότο στο βιβλίο και στα επιμέρους κεφάλαια) και τον Μπαχ (η δομή του εν μέρει αυτοβιογραφικού μυθιστορήματος ακολουθεί όρους μουσικής σύνθεσης), επιχειρεί και επιτυγχάνει ένα διπλό ταξίδι: Στο προσωπικό και στο οικουμενικό. Στη ζωή μιας γυναίκας, εν προκειμένω της συγγραφέως"αφηγήτριας, η οποία γράφει σε δεύτερο πρόσωπο, σαν συνομιλώντας στον καθρέφτη, και στην ελληνική κοινωνία των τελευταίων 60 ετών. Γραφή ατμοσφαιρική, ποιητική, με πρόζα και ποίηση που εναλλάσσεται και γράμματα και mails που παρεμβάλλονται, αποτελεί την ανατομία του έρωτα και του Eρωτα, σε αντιπαράθεση με τον θάνατο και την απώλεια και μια άλλου είδους θέαση της ζωής.
Υπόθεση Juliet
του Νίκου Γρηγοριάδη
Εκδ. Ινδικτος
σελ. 366
Γνωστός μας ήδη από το μυθιστόρημα «Ο ιδιοκτήτης του Lido», που κυκλοφόρησε το 2008 και έκανε αίσθηση, και από την εξαιρετική ποίησή του, ο Νίκος Γρηγοριάδης στο μυθιστόρημά του «Υπόθεση Juliet», που κυκλοφόρησε και πάλι από τις εκδόσεις «Ινδικτος», αναδεικνύει μια άλλη πλευρά της τρομοκρατίας. Δίνοντας έμφαση στο τυχαίο και στην πολιτική υποδομή του κεντρικού ήρωα, σκιαγραφεί μια εποχή χωρίς ταξική συνείδηση όπου το χάσμα των γενεών αποτελεί και την απαρχή της αξιακής κρίσης. Με τρόπο λιτό κι απέριττο, με αντιφατικούς χαρακτήρες και αναδεικνύοντας φόβους, ενοχές, ιδεολογίες και διλήμματα, ο συγγραφέας αναδεικνύει θύτη και θύμα με όρια δυσδιάκριτα, στον πυρήνα της οικογένειας. Ο Παναγιώτης Κασπαράτος, τραγικός ήρωας, ακολούθησε εκείνο το μοιραίο «καθείς εφ' ω ετάχθη», θα μας μείνει αλησμόνητος. Συναρπαστικό μυθιστόρημα.
Δημοσιεύθηκε στο Εθνος της Κυριακής
