(αντιγραφή από το μπλογκ της Λέσχης
http://mastori.blogspot.com που διαχειρίζεται η συγγραφέας και συντονίστρια Βούλα Μάστορη
Tρίτη, 22 Μαρτίου 2011
4+1 ερωτήσεις στην Ελένη Γκίκα για το βιβλίο της "Αιώνια επιστροφή", εκδόσεις Ψυχογιός
1. Ποια ήταν η αφορμή που γράψατε το βιβλίο “Αιώνια επιστροφή”;
Η “Θυσία” του Ταρκόφσκι και η εμμονή μου ότι φοβόμαστε, όπως τον βαθύτερο εαυτό μας, και την αληθινή ζωή. Η επαναφορά των κόμπων για να λυθούν στο τέλος. Άλλο έγραφα, όλα έδειχναν ότι βρισκόμουν αλλού. Όταν πήρα να διαβάζω το σενάριο της ταινίας. Κι έτσι ήρθαν ο τίτλος, πρώτα, η ανάγκη να θυσιάσουμε πράγματα για να βρούμε και να βγούμε στο αληθινό. Ο δρόμος που αρχίζει όταν δεν το υποψιαζόμαστε. Και γι' αυτό στο βιβλίο υπάρχει και αντιστροφή. Ξεκινά από το τετελεσμένο και καταλήγει στην αρχική στιγμή- σκηνή. Εκείνη που ζήσανε, αλλά κανείς δεν φαντάστηκε το πού τελικά θα τον οδηγούσε.
2. Ποιος από τους χαρακτήρες του βιβλίου σας έχει κάτι από εσάς;
Φοβάμαι η... Όλγα. Το πάθος για την ανάγνωση, την ζωή μέσα από τους ήρωες, το σύνδρομο της Ηλέκτρας αλλά και η Μαρίλια, ναι, θα μπορούσε να πει κανείς. Και ο Καθηγητής, ενδεχομένως, αυτή την εσφαλμένη ή όχι αίσθηση του Καθήκοντος. Δεν είναι ανάγκη να τα ζήσουμε, και η φαντασία δική μας είναι, και έχουν όλα και οι όλοι ένα κομματάκι απ' αυτή.
3. Με ποια φράση/πρόταση θα δίνατε μια “ταμπέλα” στο βιβλίο σας;
Το αιώνιο μέσα από το εφήμερο και το ελάχιστο. Για την ακρίβεια: η αιωνιότητα της στιγμής.
4. Τι θα θέλατε ο αναγνώστης σας να εκτιμήσει περισσότερο στο βιβλίο σας;
Το δικό του πρόσωπο στην ιστορία που ήθελα ή δεν ήθελα να πω. Θα επιθυμούσα να είναι ένα βιβλίο που αναπνέει. Ένα βιβλίο, για τον καθένα, διαφορετικό. Ντρέπομαι που το λέω, αλλά με τα φαντάσματά μας παλεύουμε. Όταν γράφουμε, είμαστε μόνοι μας. Μακάρι στην πορεία να κάνουμε την ιστορία μας κάπως ν' αγαπηθεί. Για ν' απαντήσουμε στο αίνιγμά μας γράφουμε. Αλλά συμβαίνει, συχνά, οι ιστορίες μας να ακροπατούν και σ' άλλων τους γρίφους, εξάλλου τα βασικά ήταν και παραμένουν κοινά.
5. Ποια είναι η σχέση σας με το χρόνο;
Όπως και στο βιβλίο. Παρελθόν και μέλλον στο θεικό παρόν, ένα κράμα! Ταυτοχρόνως και όλα βρίσκονται εδώ! Συνήθιζα να λέω – και να επιμένω- ότι είμαι τελικά παρελθοντολογικό πλάσμα. Μεγαλώνοντας όμως έμαθα να απολαμβάνω στο έπακρον το κάθε τί, και όλον το χρόνο, στο θεικό παρόν. Όλα είναι εδώ, τώρα, και το παρελθόν ερμηνεύεται αέναα. Όσο για το μέλλον... είπαμε, όλα έχουν προηγηθεί, ακόμα κι εκείνο που ακολουθεί.
Σας ευχαριστώ πολύ.
Παρουσίαση της συγγραφέα
Η Ελένη Γκίκα γεννήθηκε το 1959 στο Κορωπί. Δημοσιογράφος και βιβλιοκριτικός στο Έθνος της Κυριακής από το 1983, έχει ασχοληθεί με το μυθιστόρημα, το διήγημα, την ποίηση, το παραμύθι κι έχει επιμεληθεί βιβλία και σειρές. Κυκλοφορούν 26 βιβλία της. Με την “Αιώνια Επιστροφή”, δωδέκατο μυθιστόρημα, ξεκινά τη συνεργασία της με τις Εκδόσεις Ψυχογιός. Συνυπάρχει ως alef στο Golem με τον moha (Χρήστο Παπαμιχάλη).
Συνάντηση με την Ελένη Γκίκα
"Αιώνια επιστροφή" της Ελένης Γκίκα, εκδόσεις Ψυχογιός
Ένα βιβλίο που απευθύνεται σε δυνατούς αναγνώστες. Μια πρωτοπρόσωπη αφήγηση που αλλάζει στην πορεία ταυτότητα κι εσύ, ο αναγνώστης, ξαφνιάζεσαι, λες και κάποιος σου μιλάει στο σκοτάδι και συ προσπαθείς από κάτι --από μια λέξη, ένα ηχόγραμμα, έναν τόνο-- να πιαστείς για να καταλάβεις ποιος μιλάει.
Απαιτητικό κείμενο, εγωιστικό στην απαίτησή του να έχει την αμέριστη προσοχή σου. Δύσκολο, δύστροπο που σου ζητάει όμως να το τιθασεύσεις. Σε προκαλεί και σε προσκαλεί να το καταλάβεις. Σου δίνει λέξεις και προτάσεις ποιητικές, αλληγορικές που σε συγκρατούν τη στιγμή ίσως που ως ανυπόμονος αναγνώστης θες να το εγκαταλείψεις, θυμωμένος ίσως που δε σου αφήνεται εύκολα να μπεις μέσα στην ιστορία. Είναι σαν να σου ρίχνει κάθε φορά την άκρη του νήματος και με αυτό να προχωράς μέσα στο λαβύρινθο της αιώνιας επιστροφής.
Ένα παιχνίδι με το χρόνο. Η γραφή της Γκίκα ακυρώνει το χρόνο. Το κάνει επίτηδες η συγγραφέας; Θέλει να μπερδέψει το Χρόνο, να τον ξεγελάσει; Όπως και να 'χει, στο βιβλίο της τα καταφέρνει. Το κείμενο κινείται σε ονειρικό χρόνο, στο χρόνο που έχει ένα όνειρο -- χωρίς φυσική/ανθρώπινη αλληλουχία γεγονότων. Μέσα σε ένα γεγονός συμβαίνει κάποιο άλλο. Με ασύνδετη γραφή, αντισυμβατική. Όπως κυλάει ένα όνειρο. Με κεφάλαια σαν κομμάτια από ένα παράξενο παζλ που απεικονίζει ένα ονειρικό τοπίο, ασύνδετο σαν όνειρο αλλά και μαγευτικό σαν όνειρο. Άχρονη γραφή, ακυρωτική του Χρόνου. Μια διαμαρτυρία άλλωστε στο χρόνο φαίνεται να είναι ολόκληρο το βιβλίο. Μια κραυγή της συγγραφέα που βλέπει την αδυναμία της έναντι στον πανδαμάτορα Χρόνο.
Βιβλιοπαρουσιάσεις και αποσπάσματα παρεμβάλλονται στην αφήγηση χρωματίζοντας και χαρακτηρίζοντας την κεντρική ηρωίδα της υπόθεσης, μια παρεμβολή η οποία φαίνεται να προσπαθεί ζηλόφθονα να αποσπάσει τον αναγνώστη από τη ροή της ιστορίας.
Βούλα Μάστορη (συντονίστρια της λέσχης)
***
"Η αιώνια επιστροφή» της Ελένης Γκίκα (γεν.1959).
Συνήθως λένε για ένα βιβλίο, που άρεσε, ότι το διάβασαν με μια ανάσα... ε, λοιπόν, αυτό το βιβλίο δεν διαβάζεται έτσι· Αυτό το βιβλίο είναι ένας πυκνά πλεγμένος ιστός που θέλει πολύ δουλειά για να δεις τι κρύβει από πίσω. Ήταν για μένα έκπληξη, ήταν μια μαγική εικόνα που έπρεπε να ψάξω πολύ για την αποκάλυψή της. Δεν σας κρύβω ότι διάβασα τις τετρακόσιες και πλέον σελίδες δυο φορές (και ξεφυλλίζοντάς το άλλες τόσες) για να μου αποκαλυφτούν οι θησαυροί κάτω από μια ποιητική γραφή καθώς επίσης και εκείνοι της παγκόσμιας λογοτεχνίας, που η αλήθεια είναι ότι δεν τους είχα εντοπίσει διαβάζοντας... έτσι η συγγραφέας σε παρακινεί σε επανάληψη αναφέροντας την πραγματική υπόσταση των τριάντα και πλέον βιβλίων, ώστε να φτάσεις στον πυρήνα και να τους βρεις.
Ας μου επιτραπεί να αναφέρω μερικούς τίτλους σπουδαίων βιβλίων, που εισηγείται στο βιβλίο της η συγγραφέας: Τσάι στη Σαχάρα (του Πολ Μπόουλς), Η πτώση (του Αλμπερ Καμύ), Γραμμή Σκιάς (του Τζόζεφ Κόνραντ), Μετά το σεισμό (του Χαρούκι Μουρακάμι), Θάνατος στη Βενετία (του Τόμας Μαν, ΣΤΑΛΚΕΡ ταινία του Αντρέι Ταρκόφσκι (των Αρκάντι και Μπόρις Στρουγκάτσκι), ΘΥΣΙΑ (ταινία του Αντρέι Ταρκόφσκι), Ο φύλακας στη σίκαλη (του Τζ.Ντ. Σάλιντζερ) και ένα σωρό άλλα για να μην σας κουράζω.
Τώρα, όλοι αυτοί που περιτριγυρίζουν την ηρωίδα του βιβλίου και τους υπεραγαπά έχουν διπλή ζωή κάτι που εκείνη αγνοεί, και δεν είναι τίποτα άλλο παρά ορκισμένοι σταυροφόροι του καιρού μας, που όπως αναφέρει το βιβλίο, για μια ιδέα μάταιη, φαιδρή και περιττή.
Αξίζει εδώ και με παρακινεί το θέμα της τρομοκρατίας, που θίγει η μυθιστορία, να κάνω μνεία στους αδικοχαμένους νέους όπως: ο Θάνος Αξαρλιάν (ετών 20) το 1972, Ο Αλέξης Γρηγορόπουλος (ετών 15) το 2008, ο Νίκολας Τόντι (ετών 25) το 2010, ο Χαμιντουλάν Νατζάφι (ετών 15, το αφγανόπουλο που ψάχνοντας στον σκουπιδοτενεκέ, για την επιβίωσή του, βρήκε κουτί - βόμβα έσκασε στα χέρια του τον κομμάτιασε και τύφλωσε τη μικρή του αδελφή) το 2010, τους τρεις υπαλλήλους της Τράπεζας Μαρφίν τον Επαμεινώνδα Τσούκαλη (ετών 36), την Αγγελική Παπαθανασοπούλου (ετών 32), την Παρασκευή Ζούλια (ετών 35) το 2010.- (βάζω τελεία και παύλα για ξόρκι).
Όνειρα, ποιήματα, έρωτας, φόβοι, πόνοι ζωής και θανάτου το ένα μέσα στ' άλλο σαν τις ρώσικες κούκλες. Το ξόρκι μιας ερωτικής σχέσης που δεν πιάνει εξαπίνης το θάνατο· άραγε τελειώνει μια αγάπη, ένας έρωτας, όταν ένας από τους δυο εξαφανιστεί; Τελειώνει το πήγαινε-έλα της γέννησης, του θανάτου, της αρχής και του τέλους;
Το μαρτυρολόγιο μιας γυναίκας που σαν βαλκυρία λαχταράει να πάρει τις ψυχές των αγαπημένων σκοτωμένων για να ξαναγυρίσουν στη ζωή. Άραγε έχει ξεφύγει κανείς από την «αιώνια επιστροφή;» Πόσοι τολμούν να μάθουν αυτό που είναι, πόσοι τολμούν να γνωρίσουν τον εαυτό τους με κόστος την ίδια τους τη ζωή και να φτάσουν στη «χρυσή σφαίρα» που υλοποιεί την κάθε επιθυμία τους; έτσι η ηρωίδα του βιβλίου αναμετράει την ψυχή της με τον ίδιο της τον εαυτό στη μυστηριώδη Ζώνη όπου θα βρει το δωμάτιο των επιθυμιών, χώρος πίστης. όπως ο «Στάλκερ», ο οδηγός, (ταινία Α.Ταρκόφσκι) που οδήγησε έναν επιστήμονα και ένα συγγραφέα να φτάσουν εκεί και να εκφράσουν ότι πολυτιμότερο ποθούν και η ευχή τους θα πραγματοποιηθεί. Ο επιστήμονας παρακάλεσε να γυρίσει στη ζωή ο σκοτωμένος εξ αιτίας του αδελφός του που υπεραγαπά. Σαν γύρισε στο σπίτι του ανακάλυψε πως είχε γίνει πάμπλουτος. Βλέπετε η «Ζώνη» αγνοώντας την ευχή που ο ίδιος ήθελε να πιστεύει γι' αυτόν εκπλήρωσε τον βαθύτερο στόχο και πραγματικό του πόθο..
Ένας καθηγητής και εκδότης βιβλίων ο πατέρας της, της μετάδωσε το πάθος της γνώσης, της σκέψης, «Εν αρχή ην ο Λόγος», ασχέτως αν ο ίδιος κρυβόταν στις απουσίες του, στις σιωπές του. Η μάνα της, ως άλλη «μαντάμ Μποβαρί» όμορφη, ερωτική, λίγο έρχεται, περισσότερο φεύγει, μέχρι που βρήκε τη λύτρωση τρυπώντας τις φλέβες της στο μπάνιο κάποιου ξενοδοχείου. Ποιος φταίει; μήπως ο Πατέρας; μήπως η ίδια; μα ήταν τόσο μικρή τότε, όμως ακόμα υποφέρει με κείνο το ατέλειωτο «γιατί». Το «γιατί» που έχει ανάγκη ένα παιδί όταν η στοργή και η αγάπη των γονιών, που τόσο έχει ανάγκη, είναι ελλιπής. Αγαπημένα πρόσωπα μέσα στις σιωπές και στα μυστικά. Και τώρα στη δούλεψή της, στον εκδοτικό οίκο που κληρονόμησε από τον πατέρα, η νεαρή Μαρίλη με τα μπλε μάτια, ίδια ο εαυτός της, ο σωσίας της, μόνο που εκείνη δεν πήρε τα μπλε μάτια του πατέρα, αλλά πράσινα της μάνας. Είναι δυνατόν; Αγαπούν τα ίδια πράγματα, αφοσιώνεται η Μαρίλη στο νέο περιοδικό με τον τίτλο που η ηρωίδα μας, η Όλγα πρότεινε και είχε κι' εκείνη στο μυαλό της, «η αιώνια επιστροφή». Έχει κουραστεί, έχει μεγαλώσει, η συνέχειά της η Μαρίλη. Τι σύμπτωση Μαρίλη είχε ονομάσει και μια κούκλα της που έπαιζε μικρή, εκείνη με το μπλε ταφταδένιο φουστανάκι.. και ένας αιώνιος αγαπημένος, ο μοναδικός εραστής, χαμένος χρόνια κάπου στην μεγάλη έρημο της Αφρικής και κείνη χρόνια μόνη, μέχρι που κάποιος έρχεται από το πουθενά, άλλη μορφή μέσα στην ίδια μορφή, Ορέστης τ' όνομά του. Ποιος είναι τι της θυμίζει; κάτι της θυμίζει το τσουλούφι του, η ελιά σαν σοκολάτα στο άτριχο σώμα του, ένας άντρας που της ζωντανεύει πάθος ερωτικό ξεχασμένο χρόνια. ένα σημάδι θέλει να της κάνει κάπου ψηλά στο μηρό, έτσι που να κρατάει μέχρι να ξανάρθει. να το βλέπει μόνο κείνη και να συνειδητοποιεί την αλήθεια του. Και ο Ορέστης εραστής με μυστική επικίνδυνη ζωή, ερωτευμένος μαζί της με μια αγάπη από παλιά, όταν εκείνη ήταν ερωτευμένη με κείνον τον άντρα που τόσο εκείνος ζήλευε.. όμως κανείς δεν είναι διατεθειμένος να την βγάλει από την άγνοιά της, είναι εντολή του αρχηγού πατέρα, καθηγητή και εκδότη. Η Όλγα δεν ξέρει τίποτα και δεν χρειάζεται να μάθει και αυτό είναι ο πόνος, το παράπονο της Μαρίλης γιατί μόνο η Όλγα εκτός; γιατί η ίδια μέσα στον κίνδυνο; αφού και οι δυο από τον ίδιο σπασμό γεννήθηκαν; έτσι ο Ορέστης πίσω από σεξιστικές κουβέντες κρύβει την αγάπη του και αντί «έρχομαι να αγαπηθούμε» της στέλνει ηλεκτρονικά μηνύματα «Θα καυλώσουμε;» Πήρε την αρχηγία μετά το θάνατο του καθηγητή. συνέχισε τον αγώνα για την «επανάσταση» και ζωσμένος με εκρηκτικά κομματιάστηκε, μια θυσία ιδεολογίας, μια θυσία αγάπης και έρωτα, αφού τώρα εκείνη τα ξέρει όλα και μέσα στη σιωπή της εξαφανίστηκε.
Τελειώνω με τη φράση του βιβλίου «αν η ζωή μας είναι μια αντανάκλαση.. αν όνειρο.. μέσα σε όνειρο.. γι' αυτό ας μη μας τρομάζει..
Σημειώσεις:
1.Αφιερώνω στην Ελένη Γκίκα ένα απόσπασμα του βιβλίου με τίτλο «ΤΟ ΧΑΡΤΙΝΟ ΣΠΙΤΙ» του συγγραφέα Κάρλος Μαρία Ντομίνγκες (γεν. 1955-Αργεντινή).
« Συχνά είναι πιο δύσκολο να ξεφορτωθείς ένα βιβλίο παρά να το αποκτήσεις. Κολλάνε πάνω μας με ένα συμφωνητικό ανάγκης και λησμονιάς, σαν να ήταν μάρτυρες κάποιας στιγμής της ζωής μας που δε θα ξαναζήσουμε.»
2.Πιστεύω ότι δε χρειαζόταν να παρεμβάλλει η συγγραφέας στη μυθιστορία της τόσο μεγάλη λίστα βιβλίων με εισηγήσεις και κριτικές.
3.Θέλω να επισημάνω ότι απέχω παρασάγγες από αυτό που λένε κριτική βιβλίων ή για να εκφραστώ πιο απλά δεν ξέρω να κάνω κριτική στα λογοτεχνήματα κι ας τ ' αγαπώ πολύ. Απλά γράφω σκέψεις απ' αυτά που πήρα, απ' αυτά που κέρδισα διαβάζοντάς τα.
Ευγενία Μακαριάδη (μέλος της λέσχης)
ΥΓ. Ευχαριστώ τα μέλη της Λέσχης Ανάγνωσης Διονύσου, τις συγγραφείς Βούλα Μάστορη και Ευγενία Μακαριάδη, για το ζεστό και αποκαλυπτικό απόγευμα, μέσα από την καρδιά μου. Για τις οξυδερκείς κι ευαίσθητες παρατηρήσεις τους, για τα εξαιρετικά κείμενά τους, για όλα, όλα, όλα...
ελένη
Τετάρτη 23 Μαρτίου 2011
Δευτέρα 21 Μαρτίου 2011
Θα πρέπει να τα χάσεις όλα, για να τα βρεις...
H φίλη μου Ρίτσα Μασούρα για την “Αιώνια επιστροφή”, στον Ιανό το μεσημέρι του Σαββάτου
Καλώς ορίσατε στη γιορτή της Ελένης Γκίκα. Της φίλης της καρδιάς μου Ελένης Γκίκα και την ευχαριστώ γι αυτό το συναισθηματικό μεταξύ μας άλμα.
Η αλήθεια είναι ότι είμαστε εδώ όλοι, μεσημέρι Σαββάτου, για έναν λόγο : να μιλήσουμε για την «Αιώνια Επιστροφή» , το τελευταίο βιβλίο της Ελένης και ο καθένας από τους ομοτράπεζους μου να πει τη γνώμη του γι αυτή την άνευ προηγουμένου συναισθηματική εξωτερίκευση της συγγραφέως και την επίσης άνευ προηγουμένου στροφή προς τα έσω. Οσα χρόνια γνωρίζω την Ελένη, γνωρίζω αυτό το διαρκές έσω και τόχα αποδεχτεί. Γι αυτό και μιλούσα πάντα για μουσική δωματίου στα βιβλία της..Η Ελένη, όμως, εκρήγνυται για πρώτη φορά ενώπιον μας. Μας καθιστά κοινωνούς μιας πολύπλοκης διαδρομής που δεν έχει ούτε μια ευθεία, δεν είναι Αττική οδός, δεν είναι η Νέα οδός, αλλά ο Αχλαδόκαμπος, ο ανηφορικός, ο γεμάτος στροφές που σε πεθαίνει μέχρι να βγεις στο ξέφωτο στο Χάνι και να αντικρίσεις το οροπέδιο της Τρίπολης.
Η Ελένη Γκίκα έχει αδυναμία στους Ιάπωνες συγγραφείς. Μια φορά μου εξομολογήθηκε ότι όταν γεννήθηκε έμοιαζε με γιαπωνεζάκι, κατάλευκο δέρμα, μαύρο μαλλί, σχιστά μάτια. Δεν ξέρω αν αυτή την εικόνα την κουβάλησε μαζί της στη μετέπειτα βιβλιομανία της, αλλά έχει ιδιαίτερη αδυναμία στους Ιάπωνες συγγραφείς, στους οποίους αναφέρεται και στο βιβλίο της. Επιλέγω να σταθώ στον Χαρούκι Μουρακάμι, έναν από τους μεγαλύτερους συγγραφείς της εποχής μας . Ο Μουρακάμι γεννήθηκε στο Κιότο, το 1949 και το τελευταίο του βιβλίο έχει τον τίτλο «Μετά το σεισμό» . Είναι σαν να γράψουμε όλοι εμείς το «Μετά την κρίση» ... Ο Μουρακάμι έζησε το σεισμό του Κόμπε και δεν ξέρω αν έζησε και τον τωρινό. Γι αυτό, άλλωστε, τον επέλεξα. Σε κάποιο σημείο μονολογεί ο ήρωας του , λέγοντας : «Ολοι μας ανεξαιρέτως πλάσματα περιορισμένης διάρκειας , τελικά όλοι θα νικηθούμε»....αλλά, όπως είπε ο Νίτσε, «η ύψιστη σοφία είναι να μη φοβάσαι»....
Με αυτή την αναφορά –αστραπή στον Ιάπωνα συγγραφέα, θέλω να σας ζητήσω να στείλουμε μαζί έναν χαιρετισμό συμπαράστασης, ένα χειροκρότημα, ίσως, στο δοκιμαζόμενο λαό της Ιαπωνίας, όπως το ίδιο θα έκανε κι αυτός για μας. Για να καταλαγιάσει ο πόνος, η αγωνία και ο φόβος. `Ανθρωποι είμαστε, θα νικηθούμε, αλλα ας νικηθούμε αξιοπρεπώς!
Και τωρα επιστροφή στο βιβλίο της Ελένης.
Ομολογώ ότι το διάβασα δυό φορές και επίσης ομολογώ ότι ξαναπήγα στον κινηματογράφο Ζέφυρο στα Ανω Πετράλωνα, το πρώτο art καλοκαιρινό cinema. Περπάτησα τριγύρω. Εψαχνα αφελώς ίχνη του Ταρκόφσκι, σημάδια του Στάλκερ, του ιχνηλάτη. Αναζητούσα τον `Αρθουρ, το «Εν Αρχη ην ο Λόγος», τον βουβό καθηγητή που θέλει τα πάντα να θυσιάσει - σπίτι, γυναίκα, παιδιά - αρκεί να σώσει τον κόσμο από τον πυρηνικό τον όλεθρο. Ναι, σκεφτείτε πόσο επίκαιρο γίνεται το βιβλίο....
`Εφυγα τρέχοντας από τα `Ανω Πετράλωνα και αναστατωμένη σχεδόν έφτασα στο Θησείο για να αντικρίσω απέναντι μου την Ακρόπολη σαν ένα είδος λύτρωσης, σαν ένα είδος αιώνιας σταθεράς...Γιατί γύρω από το σινεμά, εκεί όπου βρέθηκε η πρωταγωνίστρια της «Αιώνιας Επιστροφής», για να παρακολουθήσει το αφιέρωμα στις ταινίες του Ταρκόφσκι , τα πάντα έμοιαζαν στοιχειωμένα .Ηταν εκεί το σημείο εκκίνησης, το ρυάκι του λόγου της συγγραφέως, η απαντοχή της ερωτικής περιπέτειας, η ίδια η περιπέτεια, το σεξ που δεν ήταν ακριβώς σεξ με τον συγκεκριμένο άνδρα, αλλά κάτι σαν απατηλή ταύτιση του άνδρα με το νεκρό πια μεγάλο αγαπημένο.
Υπάρχει μια φιγούρα που διαπερνά το βιβλίο, εκτός από τις άλλες λανθάνουσες ή εμβληματικές φιγούρες. Είναι αυτή του πατέρα. Του πατέρα –καθηγητή. Του δάσκαλου. Που του μιλάει στον πληθυντικό, που τη διδάσκει πολλά, μα συγχρόνως ελάχιστα , που της μαθαίνει για τα λουλούδια και τα φυτά, που την απογειώνει και στη συνέχεια τη ρίχνει στο έδαφος, αλλά χωρίς να την πονέσει. Χωρίς βεβαίως απαντήσεις στις ερωτήσεις της. Μόνο σιωπή.Σιωπή και για τη νεκρή τη μάνα. Ναι, ο πατέρας, που έχει μπει πια για τα καλά στην αρρώστεια, στην άνοια και ξέγραψε τον Πρεβέρ , τον Μπρελ , τον Χέμινγουέη , τον Κόνραντ και χίλιους δυο άλλους. Ξέρεις τί είναι να ορφανεύεις απ’ όλους αυτούς ;
Αλλά αυτό είναι το τίμημα που η πρωταγωνίστρια πρέπει να πληρώσει, όπως πληρώνει το τίμημα της μεγάλης απώλειας του αγαπημένου της, κάνοντας σεξ μ’ έναν άνθρωπο που γνωρίζει ελάχιστα, τον γνωρίζει μέσα από ένα μέσον κοινωνικής δικτύωσης και που κι αυτός δεν νοιάζεται παρά μόνο πώς θα την κατακτήσει, πώς θα την εξουσιάσει. Η εύθραυστη εκδότρια Ολγα που δεν ξέρουμε αν ταυτίζεται με τη Μαρίλη, συντάκτρια της στήλης «Αιώνια Επιστροφή» στο περιοδικό, νοιώθει ξανά τις επιθυμίες της να ανασκαλεύουν το μέσα της.Τις αναγνωρίζει και δεν τις αναγνωρίζει. Τις εμπιστεύεται και δεν τις εμπιστεύεται. Σκεπάζει το πρόσωπο, άρα και την ψυχή και παρ’ όλα αυτά αποκαλύπτεται στα μάτια της Μαρίλης. Η σκέψη της, σκέψη δυνατή, ατίθασση, δημιουργική ανοίγει δρόμους . Ξεφεύγει από το λήθαργο της εσωτερικότητας, γίνεται ένα με τον κόσμο στους δρόμους, μπερδεύεται ή αφήνεται στην τρομοκρατία, ζει από κοντά το μοιραίο βήμα του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου, ζει τον μικρό Αφγανό, τον αδικοσκοτωμένο Χαντίτ Νατζάφι στα Κάτω Πατήσια, λέει και ξαναλέει τα ονόματα των νεκρών της Μαρφίν, σπεύδει να καλύψει τα κενά των άλλων. Κουράζεται. Παλεύει.Της έχει πάρει χρόνο η απελπίσια. Πνίγεται ξανά και ξανά στις εμμονές της. Ψάχνει να βρει τις δικές της επιθυμίες , ακροπατώντας ανάμεσα στον παθιασμένο σημερινό εραστή, τον απόντα μεγάλο εραστή - ταξιδευτή, τον πατέρα, τον Στάλκερ, τον πρωταγωνιστή της Θυσίας του Ταρκόφσκι και παράλληλα, ναι, παράλληλα κάνει κατι μοναδικό : ταυτίζεται με τους πρωταγωνιστές των βιβλίων που χρόνια τώρα διαβάζει και ξαναδιαβάζει και γράφει και είναι όλοι εκεί ωσεί παρόντες στη ζωή της αν και μέσα από τις σελίδες του βιβλίου της.
Ναι, αυτή η γυναίκα γεννήθηκε με το βιβλίο στο χέρι κι ίσως και με μια κούκλα, ένα ζωάκι μικρό, ισα να της καλύπτει κάποια κενά τα βράδυα στα όνειρά της. Κι αν απ’ αυτή τη γυναίκα τολμήσεις να πάρεις το βιβλίο την ώρα που κοιμάται στο δωμάτιο με τον μπλέ ουρανό, θα σηκωθεί για να χορέψει μπροστά σου το χορό των Δερβίσηδων, όχι για να σε εντυπωσιάσει, αλλά για να σου δείξει ότι παραμένει ένας κύκλος η ίδια και η ζωή της, κι ό,τι να κάνεις , ό,τι κι αν σκαρφιστείς , θα παραμείνει εκείνη ο κύκλος και μαζί ο πυρήνας του κύκλου.
Γι αυτό και στο τέλος επιστρέφει στον πυρήνα.Εκεί απ’ όπου μπορεί να ξαναξεκινήσει, ή μήπως εκεί όπου θα παραμείνει εσαεί ; Το δωμάτιο των Επιθυμιών δεν υπήρξε ποτέ και για κανέναν δεδομένο. Ολοι πνιγόμαστε από επιθυμίες. Αλλά πάντα υπάρχουν αμνοί. Τα θέλω μας είναι συγκλονιστικά και ταυτοχρόνως απρόσιτα, ξένα. Επιθυμούμε τα πάντα και πάντα , ανάλογα με τον τρόπο που βλέπουμε τη ζωή. Εκείνη , η πρωταγωνίστρια Ολγα θέλει να διεισδύσει στη ζώνη των επιθυμιών, έχοντας ενδεχομένως πάρει τις απαντήσεις που χρόνια ζητούσε μέσα από τις συναισθηματικές διαδρομές, τις τρομοκρατικές διαδρομές, μέσα από τις κοιμισμένες για χρόνια πολιτικές διαδρομές. Κάπου λέει : «θα πρέπει να τα μάθεις όλα, για να τα κάνεις στην άκρη μετά. Θα πρέπει να τα χάσεις όλα για να τα βρείς αλλού κι απ’ την αρχή.......»
Ισως αλλάξει το όνομα της. Να τους μπερδέψει λίγο. Ποιούς, όμως ; Δεν έχει σημασία, γιατί εκείνο που θέλει να μας πει , μας το λέει ξεκάθαρα: η ζωή είναι λογοτεχνία και μέσα από τη λογοτεχνία ο άνθρωπος μπορεί και πορεύεται, δίχως να δειλιάζει, δίχως να σκοτώνει τις επιθυμίες του. Πότε μοναχικό ον και πότε κοινωνικό, και με το σκεπτικό ότι ο θάνατος μπορεί να περιμένει. Αλλά ακόμη κι αν δεν είναι έτσι, υπάρχει πάντα η Θυσία του ατόμου για το ίδιο και για το κοινό καλό, ίσως για να γίνει το ευάλωτο εφήμερο, στίγμα αιώνιο, το Ολον, όπως το αποκαλεί η συγγραφέας.
Και επειδή θέλω να δώσω τη δική μου ερμηνεία στην «Αιώνια Επιστροφή», θα τολμήσω να πω ότι είναι η αέναη αναγέννηση της ανθρώπινης ψυχής μέσα από τη λογοτεχνία...
ΥΓ. Θα πρέπει να ομολογήσω ότι κάθε φορά αισθάνομαι ότι με τόση αγάπη δεν γίνεται παρά να είναι η τελευταία... Αυτή τη φορά, με όλα αυτά που συμβαίνουν τριγύρω, ντρεπόμουν να καλέσω, αισθανόμουν άβολα να απασχολώ φίλους, ζοριζόμουν ακόμη και να κατέβω... Και τώρα δεν βρίσκω λόγια για να ευχαριστήσω όλους μα όλους εσάς. Την Ρίτσα Μασούρα για την φιλία, το κείμενο και τον συντονισμό της βραδιάς. Την Αγγελική Κώττη για την συγκίνηση, για όλα αυτά τα χρόνια. Την Πασχαλία Τραυλού για τον γενναιόδωρο τρόπο ανάγνωσης. Την Εύα Στάμου για την διαδρομή και για την οξυδέρκεια. Τον Γιώργο Χρονά για την αγάπη και όλη αυτή τη φροντίδα...
Την Μηλίτσα και τον Ερρίκο, την Ρίτα, τον Γιάννη και την Δανάη, την Σοφία, τον Μπάμπη, την Φρόσω, την Αντιγόνη, τον Μανόλη που μια ζωή είναι στο πλάι μου...
Την Λίτσα Ψαραύτη, την Μαρία Λαμπαδαρίδου Πόθου, την Πέρσα Κουμούτση, την Κώστια Κοντολέων, τη Λένα Μαντά, την Ελένη Τσαμαδού, τον Μάκη Τσίτα, τον Βαγγέλη Μπέκα, τον Γιάννη Ευθυμιάδη, την Ελένη Βαζούρα, και όλους μα όλους εσάς που είσαστε εκεί, την αναδεξιμιά μου που μου δίνει δύναμη και χαρά Νεφέλη, την Αναστασία Παπαδημητρίου της Άγκυρας, επιστήθια φίλη μου παιδιόθεν που ήταν εκεί για μια ακόμα αγκαλιά, καθώς επίσης για το διαρκές στήριγμα και όλην αυτή την στοργή, τον Θάνο Ψυχογιό για την “Αιώνια επιστροφή” και για όλα όσα θα έρθουν επειδή είναι πάντοτε εκεί, στοργικός και γενναιόδωρος, πατρικός με μια καλή κουβέντα για όλους...
Ευχαριστώ, ακόμα, την φίλη μου Ιουστίνη Φραγκούλη που υπήρξε κατά κάποιον τρόπο γι' αυτό το βιβλίο η νονά, την Νίνα Ψυχογιού (Νίνα, ξέρεις γιατί), την Πέννυ Ψυχογιού για την άμεση και γλυκιά επαφή μας όλον αυτό τον καιρό, την Αγγέλα Σωτηρίου για την οξυδερκή της ανάγνωση, την Πόπη Γαλάτουλα για την φροντίδα, την Κλειώ Ζαχαριάδη και την Πέγκυ Σκουλίδα για τα υπέροχα βίντεο και τις μουσικές και όχι μόνο, την Ελένη Βαζούρα, την Χρυσούλα Μπουκουβάλα για το δίλημμα με τα εξώφυλλα (έφτασα στο σημείο να της πω “Χρυσούλα, δεν ξέρω, κάνε παιχνίδι”), την Αρετή Κολλάτου για την επιμέλεια, Αρετούλα ήταν σα να μπήκες στην καρδιά μου και το κεφάλι...
“Δεν βρισκόμαστε στον παράδεισο, είπε ο νέος πεισματωμένα.
Εδώ κάτω απ' το φεγγάρι”, όλα είναι θνητά.
“Και πού αλλού βρισκόμαστε; Πιστεύεις πως ο Θεός μπορεί να πλάσει έναν τόπο που να μην είναι ο παράδεισος; Πιστεύεις πως η πτώση είναι κάτι άλλο από το ν' αγνοούμε πως βρισκόμαστε στο Παράδεισο;” (Μπόρχες, Το Ρόδο του Παράκελσου)
Ε ναι, το μεσημέρι Σαββάτου με την αγάπη σας, με κάνατε να αισθάνομαι ότι βρίσκομαι στον Παράδεισο...
ελένη γκίκα
Καλώς ορίσατε στη γιορτή της Ελένης Γκίκα. Της φίλης της καρδιάς μου Ελένης Γκίκα και την ευχαριστώ γι αυτό το συναισθηματικό μεταξύ μας άλμα.
Η αλήθεια είναι ότι είμαστε εδώ όλοι, μεσημέρι Σαββάτου, για έναν λόγο : να μιλήσουμε για την «Αιώνια Επιστροφή» , το τελευταίο βιβλίο της Ελένης και ο καθένας από τους ομοτράπεζους μου να πει τη γνώμη του γι αυτή την άνευ προηγουμένου συναισθηματική εξωτερίκευση της συγγραφέως και την επίσης άνευ προηγουμένου στροφή προς τα έσω. Οσα χρόνια γνωρίζω την Ελένη, γνωρίζω αυτό το διαρκές έσω και τόχα αποδεχτεί. Γι αυτό και μιλούσα πάντα για μουσική δωματίου στα βιβλία της..Η Ελένη, όμως, εκρήγνυται για πρώτη φορά ενώπιον μας. Μας καθιστά κοινωνούς μιας πολύπλοκης διαδρομής που δεν έχει ούτε μια ευθεία, δεν είναι Αττική οδός, δεν είναι η Νέα οδός, αλλά ο Αχλαδόκαμπος, ο ανηφορικός, ο γεμάτος στροφές που σε πεθαίνει μέχρι να βγεις στο ξέφωτο στο Χάνι και να αντικρίσεις το οροπέδιο της Τρίπολης.
Η Ελένη Γκίκα έχει αδυναμία στους Ιάπωνες συγγραφείς. Μια φορά μου εξομολογήθηκε ότι όταν γεννήθηκε έμοιαζε με γιαπωνεζάκι, κατάλευκο δέρμα, μαύρο μαλλί, σχιστά μάτια. Δεν ξέρω αν αυτή την εικόνα την κουβάλησε μαζί της στη μετέπειτα βιβλιομανία της, αλλά έχει ιδιαίτερη αδυναμία στους Ιάπωνες συγγραφείς, στους οποίους αναφέρεται και στο βιβλίο της. Επιλέγω να σταθώ στον Χαρούκι Μουρακάμι, έναν από τους μεγαλύτερους συγγραφείς της εποχής μας . Ο Μουρακάμι γεννήθηκε στο Κιότο, το 1949 και το τελευταίο του βιβλίο έχει τον τίτλο «Μετά το σεισμό» . Είναι σαν να γράψουμε όλοι εμείς το «Μετά την κρίση» ... Ο Μουρακάμι έζησε το σεισμό του Κόμπε και δεν ξέρω αν έζησε και τον τωρινό. Γι αυτό, άλλωστε, τον επέλεξα. Σε κάποιο σημείο μονολογεί ο ήρωας του , λέγοντας : «Ολοι μας ανεξαιρέτως πλάσματα περιορισμένης διάρκειας , τελικά όλοι θα νικηθούμε»....αλλά, όπως είπε ο Νίτσε, «η ύψιστη σοφία είναι να μη φοβάσαι»....
Με αυτή την αναφορά –αστραπή στον Ιάπωνα συγγραφέα, θέλω να σας ζητήσω να στείλουμε μαζί έναν χαιρετισμό συμπαράστασης, ένα χειροκρότημα, ίσως, στο δοκιμαζόμενο λαό της Ιαπωνίας, όπως το ίδιο θα έκανε κι αυτός για μας. Για να καταλαγιάσει ο πόνος, η αγωνία και ο φόβος. `Ανθρωποι είμαστε, θα νικηθούμε, αλλα ας νικηθούμε αξιοπρεπώς!
Και τωρα επιστροφή στο βιβλίο της Ελένης.
Ομολογώ ότι το διάβασα δυό φορές και επίσης ομολογώ ότι ξαναπήγα στον κινηματογράφο Ζέφυρο στα Ανω Πετράλωνα, το πρώτο art καλοκαιρινό cinema. Περπάτησα τριγύρω. Εψαχνα αφελώς ίχνη του Ταρκόφσκι, σημάδια του Στάλκερ, του ιχνηλάτη. Αναζητούσα τον `Αρθουρ, το «Εν Αρχη ην ο Λόγος», τον βουβό καθηγητή που θέλει τα πάντα να θυσιάσει - σπίτι, γυναίκα, παιδιά - αρκεί να σώσει τον κόσμο από τον πυρηνικό τον όλεθρο. Ναι, σκεφτείτε πόσο επίκαιρο γίνεται το βιβλίο....
`Εφυγα τρέχοντας από τα `Ανω Πετράλωνα και αναστατωμένη σχεδόν έφτασα στο Θησείο για να αντικρίσω απέναντι μου την Ακρόπολη σαν ένα είδος λύτρωσης, σαν ένα είδος αιώνιας σταθεράς...Γιατί γύρω από το σινεμά, εκεί όπου βρέθηκε η πρωταγωνίστρια της «Αιώνιας Επιστροφής», για να παρακολουθήσει το αφιέρωμα στις ταινίες του Ταρκόφσκι , τα πάντα έμοιαζαν στοιχειωμένα .Ηταν εκεί το σημείο εκκίνησης, το ρυάκι του λόγου της συγγραφέως, η απαντοχή της ερωτικής περιπέτειας, η ίδια η περιπέτεια, το σεξ που δεν ήταν ακριβώς σεξ με τον συγκεκριμένο άνδρα, αλλά κάτι σαν απατηλή ταύτιση του άνδρα με το νεκρό πια μεγάλο αγαπημένο.
Υπάρχει μια φιγούρα που διαπερνά το βιβλίο, εκτός από τις άλλες λανθάνουσες ή εμβληματικές φιγούρες. Είναι αυτή του πατέρα. Του πατέρα –καθηγητή. Του δάσκαλου. Που του μιλάει στον πληθυντικό, που τη διδάσκει πολλά, μα συγχρόνως ελάχιστα , που της μαθαίνει για τα λουλούδια και τα φυτά, που την απογειώνει και στη συνέχεια τη ρίχνει στο έδαφος, αλλά χωρίς να την πονέσει. Χωρίς βεβαίως απαντήσεις στις ερωτήσεις της. Μόνο σιωπή.Σιωπή και για τη νεκρή τη μάνα. Ναι, ο πατέρας, που έχει μπει πια για τα καλά στην αρρώστεια, στην άνοια και ξέγραψε τον Πρεβέρ , τον Μπρελ , τον Χέμινγουέη , τον Κόνραντ και χίλιους δυο άλλους. Ξέρεις τί είναι να ορφανεύεις απ’ όλους αυτούς ;
Αλλά αυτό είναι το τίμημα που η πρωταγωνίστρια πρέπει να πληρώσει, όπως πληρώνει το τίμημα της μεγάλης απώλειας του αγαπημένου της, κάνοντας σεξ μ’ έναν άνθρωπο που γνωρίζει ελάχιστα, τον γνωρίζει μέσα από ένα μέσον κοινωνικής δικτύωσης και που κι αυτός δεν νοιάζεται παρά μόνο πώς θα την κατακτήσει, πώς θα την εξουσιάσει. Η εύθραυστη εκδότρια Ολγα που δεν ξέρουμε αν ταυτίζεται με τη Μαρίλη, συντάκτρια της στήλης «Αιώνια Επιστροφή» στο περιοδικό, νοιώθει ξανά τις επιθυμίες της να ανασκαλεύουν το μέσα της.Τις αναγνωρίζει και δεν τις αναγνωρίζει. Τις εμπιστεύεται και δεν τις εμπιστεύεται. Σκεπάζει το πρόσωπο, άρα και την ψυχή και παρ’ όλα αυτά αποκαλύπτεται στα μάτια της Μαρίλης. Η σκέψη της, σκέψη δυνατή, ατίθασση, δημιουργική ανοίγει δρόμους . Ξεφεύγει από το λήθαργο της εσωτερικότητας, γίνεται ένα με τον κόσμο στους δρόμους, μπερδεύεται ή αφήνεται στην τρομοκρατία, ζει από κοντά το μοιραίο βήμα του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου, ζει τον μικρό Αφγανό, τον αδικοσκοτωμένο Χαντίτ Νατζάφι στα Κάτω Πατήσια, λέει και ξαναλέει τα ονόματα των νεκρών της Μαρφίν, σπεύδει να καλύψει τα κενά των άλλων. Κουράζεται. Παλεύει.Της έχει πάρει χρόνο η απελπίσια. Πνίγεται ξανά και ξανά στις εμμονές της. Ψάχνει να βρει τις δικές της επιθυμίες , ακροπατώντας ανάμεσα στον παθιασμένο σημερινό εραστή, τον απόντα μεγάλο εραστή - ταξιδευτή, τον πατέρα, τον Στάλκερ, τον πρωταγωνιστή της Θυσίας του Ταρκόφσκι και παράλληλα, ναι, παράλληλα κάνει κατι μοναδικό : ταυτίζεται με τους πρωταγωνιστές των βιβλίων που χρόνια τώρα διαβάζει και ξαναδιαβάζει και γράφει και είναι όλοι εκεί ωσεί παρόντες στη ζωή της αν και μέσα από τις σελίδες του βιβλίου της.
Ναι, αυτή η γυναίκα γεννήθηκε με το βιβλίο στο χέρι κι ίσως και με μια κούκλα, ένα ζωάκι μικρό, ισα να της καλύπτει κάποια κενά τα βράδυα στα όνειρά της. Κι αν απ’ αυτή τη γυναίκα τολμήσεις να πάρεις το βιβλίο την ώρα που κοιμάται στο δωμάτιο με τον μπλέ ουρανό, θα σηκωθεί για να χορέψει μπροστά σου το χορό των Δερβίσηδων, όχι για να σε εντυπωσιάσει, αλλά για να σου δείξει ότι παραμένει ένας κύκλος η ίδια και η ζωή της, κι ό,τι να κάνεις , ό,τι κι αν σκαρφιστείς , θα παραμείνει εκείνη ο κύκλος και μαζί ο πυρήνας του κύκλου.
Γι αυτό και στο τέλος επιστρέφει στον πυρήνα.Εκεί απ’ όπου μπορεί να ξαναξεκινήσει, ή μήπως εκεί όπου θα παραμείνει εσαεί ; Το δωμάτιο των Επιθυμιών δεν υπήρξε ποτέ και για κανέναν δεδομένο. Ολοι πνιγόμαστε από επιθυμίες. Αλλά πάντα υπάρχουν αμνοί. Τα θέλω μας είναι συγκλονιστικά και ταυτοχρόνως απρόσιτα, ξένα. Επιθυμούμε τα πάντα και πάντα , ανάλογα με τον τρόπο που βλέπουμε τη ζωή. Εκείνη , η πρωταγωνίστρια Ολγα θέλει να διεισδύσει στη ζώνη των επιθυμιών, έχοντας ενδεχομένως πάρει τις απαντήσεις που χρόνια ζητούσε μέσα από τις συναισθηματικές διαδρομές, τις τρομοκρατικές διαδρομές, μέσα από τις κοιμισμένες για χρόνια πολιτικές διαδρομές. Κάπου λέει : «θα πρέπει να τα μάθεις όλα, για να τα κάνεις στην άκρη μετά. Θα πρέπει να τα χάσεις όλα για να τα βρείς αλλού κι απ’ την αρχή.......»
Ισως αλλάξει το όνομα της. Να τους μπερδέψει λίγο. Ποιούς, όμως ; Δεν έχει σημασία, γιατί εκείνο που θέλει να μας πει , μας το λέει ξεκάθαρα: η ζωή είναι λογοτεχνία και μέσα από τη λογοτεχνία ο άνθρωπος μπορεί και πορεύεται, δίχως να δειλιάζει, δίχως να σκοτώνει τις επιθυμίες του. Πότε μοναχικό ον και πότε κοινωνικό, και με το σκεπτικό ότι ο θάνατος μπορεί να περιμένει. Αλλά ακόμη κι αν δεν είναι έτσι, υπάρχει πάντα η Θυσία του ατόμου για το ίδιο και για το κοινό καλό, ίσως για να γίνει το ευάλωτο εφήμερο, στίγμα αιώνιο, το Ολον, όπως το αποκαλεί η συγγραφέας.
Και επειδή θέλω να δώσω τη δική μου ερμηνεία στην «Αιώνια Επιστροφή», θα τολμήσω να πω ότι είναι η αέναη αναγέννηση της ανθρώπινης ψυχής μέσα από τη λογοτεχνία...
ΥΓ. Θα πρέπει να ομολογήσω ότι κάθε φορά αισθάνομαι ότι με τόση αγάπη δεν γίνεται παρά να είναι η τελευταία... Αυτή τη φορά, με όλα αυτά που συμβαίνουν τριγύρω, ντρεπόμουν να καλέσω, αισθανόμουν άβολα να απασχολώ φίλους, ζοριζόμουν ακόμη και να κατέβω... Και τώρα δεν βρίσκω λόγια για να ευχαριστήσω όλους μα όλους εσάς. Την Ρίτσα Μασούρα για την φιλία, το κείμενο και τον συντονισμό της βραδιάς. Την Αγγελική Κώττη για την συγκίνηση, για όλα αυτά τα χρόνια. Την Πασχαλία Τραυλού για τον γενναιόδωρο τρόπο ανάγνωσης. Την Εύα Στάμου για την διαδρομή και για την οξυδέρκεια. Τον Γιώργο Χρονά για την αγάπη και όλη αυτή τη φροντίδα...
Την Μηλίτσα και τον Ερρίκο, την Ρίτα, τον Γιάννη και την Δανάη, την Σοφία, τον Μπάμπη, την Φρόσω, την Αντιγόνη, τον Μανόλη που μια ζωή είναι στο πλάι μου...
Την Λίτσα Ψαραύτη, την Μαρία Λαμπαδαρίδου Πόθου, την Πέρσα Κουμούτση, την Κώστια Κοντολέων, τη Λένα Μαντά, την Ελένη Τσαμαδού, τον Μάκη Τσίτα, τον Βαγγέλη Μπέκα, τον Γιάννη Ευθυμιάδη, την Ελένη Βαζούρα, και όλους μα όλους εσάς που είσαστε εκεί, την αναδεξιμιά μου που μου δίνει δύναμη και χαρά Νεφέλη, την Αναστασία Παπαδημητρίου της Άγκυρας, επιστήθια φίλη μου παιδιόθεν που ήταν εκεί για μια ακόμα αγκαλιά, καθώς επίσης για το διαρκές στήριγμα και όλην αυτή την στοργή, τον Θάνο Ψυχογιό για την “Αιώνια επιστροφή” και για όλα όσα θα έρθουν επειδή είναι πάντοτε εκεί, στοργικός και γενναιόδωρος, πατρικός με μια καλή κουβέντα για όλους...
Ευχαριστώ, ακόμα, την φίλη μου Ιουστίνη Φραγκούλη που υπήρξε κατά κάποιον τρόπο γι' αυτό το βιβλίο η νονά, την Νίνα Ψυχογιού (Νίνα, ξέρεις γιατί), την Πέννυ Ψυχογιού για την άμεση και γλυκιά επαφή μας όλον αυτό τον καιρό, την Αγγέλα Σωτηρίου για την οξυδερκή της ανάγνωση, την Πόπη Γαλάτουλα για την φροντίδα, την Κλειώ Ζαχαριάδη και την Πέγκυ Σκουλίδα για τα υπέροχα βίντεο και τις μουσικές και όχι μόνο, την Ελένη Βαζούρα, την Χρυσούλα Μπουκουβάλα για το δίλημμα με τα εξώφυλλα (έφτασα στο σημείο να της πω “Χρυσούλα, δεν ξέρω, κάνε παιχνίδι”), την Αρετή Κολλάτου για την επιμέλεια, Αρετούλα ήταν σα να μπήκες στην καρδιά μου και το κεφάλι...
“Δεν βρισκόμαστε στον παράδεισο, είπε ο νέος πεισματωμένα.
Εδώ κάτω απ' το φεγγάρι”, όλα είναι θνητά.
“Και πού αλλού βρισκόμαστε; Πιστεύεις πως ο Θεός μπορεί να πλάσει έναν τόπο που να μην είναι ο παράδεισος; Πιστεύεις πως η πτώση είναι κάτι άλλο από το ν' αγνοούμε πως βρισκόμαστε στο Παράδεισο;” (Μπόρχες, Το Ρόδο του Παράκελσου)
Ε ναι, το μεσημέρι Σαββάτου με την αγάπη σας, με κάνατε να αισθάνομαι ότι βρίσκομαι στον Παράδεισο...
ελένη γκίκα
Παρασκευή 18 Μαρτίου 2011
Οι περισσότεροι από μας ζούμε τη ζωή ενός άλλου
του Κώστα Μαρδά
Αριθμός Είδησης: 9709307
Αθήνα, Ελλάδα 15/03/2011 17:28 (ΑΠΕ-ΜΠΕ)
Το «πολυβιβλίο» της Ελένης Γκίκα με τίτλο «Αιώνια επιστροφή», στις προθήκες των βιβλιοπωλείων
Δεν πρόκειται για ένα βιβλίο… αλλά για 38 + 1… Το «Αιώνια επιστροφή» της Ελένης Γκίκα, που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Ψυχογιός και παρουσιάστηκε το Σάββατο, 12 Μαρτίου, στο βιβλιοπωλείο Ιανός, είναι ένα «πολυβιβλίο».
Η βιβλιοκριτικός και συγγραφέας, μέσα σε 448 σελίδες, αφηγείται μία ιστορία με διακλαδώσεις στον Έρωτα, την Τρομοκρατία, την Πολιτική, τη Λογοτεχνία. Στην πορεία του… κεντρικού βιβλίου και με δεδομένο ότι η βασική ηρωίδα της έχει εκδοτικό οίκο, παρουσιάζει τον μύθο, τους ήρωες και τα μηνύματα 38 σημαδιακών για την ίδια (την κεντρική ηρωίδα και την συγγραφέα) λογοτεχνικών δημιουργημάτων από την Ελλάδα και τον κόσμο: «Θυσία» του Αντρέι Ταρκόσφκι, «Μεσημβρινές συνευρέσεις» της Εύας Στάμου, «Το μυστικό του χρυσοχόου» της Έλια Μπαρθελό, «Τσάι στη Σαχάρα» του Πολ Μπόουλς, «Η κυρία Μποβαρί» του Γουστάβ Φλομπέρ, «Η πτώση» του Αλμπέρ Καμύ κλπ, κλπ.
Τα «κλειδιά» για την εισαγωγή στο νόημα του έργου, αποτελούν δύο ταινίες του Ταρκόσφκι: Στάλερ και Θυσία. Το κυρίως έργο: Στη σύγχρονη Αθήνα του Διαδικτύου η Όλγα, μία φοβισμένη γυναίκα, που δεν γνωρίζει ότι ο χαμένος πατέρας της ήταν αρχηγός μίας παραδοσιακής επαναστατικής οργάνωσης, μεγαλωμένη μέσα στα βιβλία του οικογενειακού τους εκδοτικού οίκου, προσλαμβάνει, ως γραφίστρια, τη Μαριλή, η οποία της μοιάζει. Είναι η… σωσίας της. Της μοιάζει όχι μόνον εξωτερικά, μα και -όπως προκύπτει από τη συνεργασία τους- στις αντιλήψεις. Η Όλγα, ξεχασμένη από τον εραστή της, που είναι εξαφανισμένος κάπου στην Αφρική, γνωρίζει μέσα από email και SMS τον αινιγματικό Ορέστη, με τον οποίο συζεί. Μέσα από συναρπαστικές συγκρούσεις, διαλόγους, πρόσωπα, σκέψεις, επιγράμματα, εικόνες, αναγωγές, διαλογισμούς, ωμότητες, ρομαντισμούς και ψυχικές καταστάσεις, η Ελένη Γκίκα μιλάει για το ολέθριο πρόσωπο της Τρομοκρατίας και για το καταστροφικό στον Έρωτα, τη Λογοτεχνία και την Πολιτική.
Με θελκτική γραφή, προσφέρει στο τέλος τα στοιχεία έκπληξης. Φανερώνει ότι ο Ορέστης ήταν διάδοχος του πατέρα της στην αρχηγία της επαναστατικής - τρομοκρατικής οργάνωσης και τον οδηγεί να ανατιναχθεί για την Επανάσταση. Αποκαλύπτει ότι η Μαρίλη είναι αδελφή της Όλγας. Βάζει τη μητέρα της Μαρίλης να είναι στην ίδια οργάνωση με τον καθηγητή πατέρα της Όλγας. Ενώ σε όλη την εξέλιξη της αφήγησης η συγγραφέας αφήνει τον πατέρα «αμίλητο». Μυστηριώδη. Η λύτρωση για την κεντρική ηρωίδα έρχεται με τη φυγή της. Φεύγει, εγκαταλείποντας τα πάντα. Επιστρέφοντας σε ένα όραμα. Πρόκειται για ένα πολυεπίπεδο έργο με αστυνομική πλοκή, φιλοσοφικό στοχασμό, μαγική γλώσσα και δοκιμιακή δύναμη, που ξεκινάει από το τέλος της ιστορίας για να φθάσει στην αρχή. Αρχίζει με αποσπάσματα του Ντοστογιέφσκι για να καταλήξει με Πατερικά κείμενα. Και βέβαια, είναι τέτοιο το ποιητικό ύφος και τα παρένθετα, που σε κάνει να «χάνεις» καμιά φορά, τους ήρωες. Η συγγραφέας, ύστερα από μία περιδιάβαση σε γνώσεις, εμπειρίες και ένστικτα, αυτό που δίνει ως τελικό συμπέρασμα εμπεριέχεται στις τελευταίες γραμμές του υπέρ-βιβλίου της: Οι περισσότεροι από εμάς ζούμε τη ζωή ενός άλλου. Γι αυτό και μας τρομάζει το τέρμα, επιστρέφοντας στο ίδιο αίνιγμα. «Η ζωή μας είναι ένα όνειρο μέσα στο όνειρο».
Η Ελένη Γκίκα γεννήθηκε το 1959 στο Κορωπί. Είναι δημοσιογράφος και βιβλιοκριτικός στο Έθνος της Κυριακής και στις Εικόνες. Έχει γράψει μυθιστορήματα, διηγήματα, ποιήματα, παραμύθια και έχει επιμεληθεί πάμπολλες εκδόσεις. Το «Αιώνια επιστροφή» είναι το 26ο βιβλίο της.
Κώστας Μαρδάς, στο ΑΠΕ
Αριθμός Είδησης: 9709307
Αθήνα, Ελλάδα 15/03/2011 17:28 (ΑΠΕ-ΜΠΕ)
Το «πολυβιβλίο» της Ελένης Γκίκα με τίτλο «Αιώνια επιστροφή», στις προθήκες των βιβλιοπωλείων
Δεν πρόκειται για ένα βιβλίο… αλλά για 38 + 1… Το «Αιώνια επιστροφή» της Ελένης Γκίκα, που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Ψυχογιός και παρουσιάστηκε το Σάββατο, 12 Μαρτίου, στο βιβλιοπωλείο Ιανός, είναι ένα «πολυβιβλίο».
Η βιβλιοκριτικός και συγγραφέας, μέσα σε 448 σελίδες, αφηγείται μία ιστορία με διακλαδώσεις στον Έρωτα, την Τρομοκρατία, την Πολιτική, τη Λογοτεχνία. Στην πορεία του… κεντρικού βιβλίου και με δεδομένο ότι η βασική ηρωίδα της έχει εκδοτικό οίκο, παρουσιάζει τον μύθο, τους ήρωες και τα μηνύματα 38 σημαδιακών για την ίδια (την κεντρική ηρωίδα και την συγγραφέα) λογοτεχνικών δημιουργημάτων από την Ελλάδα και τον κόσμο: «Θυσία» του Αντρέι Ταρκόσφκι, «Μεσημβρινές συνευρέσεις» της Εύας Στάμου, «Το μυστικό του χρυσοχόου» της Έλια Μπαρθελό, «Τσάι στη Σαχάρα» του Πολ Μπόουλς, «Η κυρία Μποβαρί» του Γουστάβ Φλομπέρ, «Η πτώση» του Αλμπέρ Καμύ κλπ, κλπ.
Τα «κλειδιά» για την εισαγωγή στο νόημα του έργου, αποτελούν δύο ταινίες του Ταρκόσφκι: Στάλερ και Θυσία. Το κυρίως έργο: Στη σύγχρονη Αθήνα του Διαδικτύου η Όλγα, μία φοβισμένη γυναίκα, που δεν γνωρίζει ότι ο χαμένος πατέρας της ήταν αρχηγός μίας παραδοσιακής επαναστατικής οργάνωσης, μεγαλωμένη μέσα στα βιβλία του οικογενειακού τους εκδοτικού οίκου, προσλαμβάνει, ως γραφίστρια, τη Μαριλή, η οποία της μοιάζει. Είναι η… σωσίας της. Της μοιάζει όχι μόνον εξωτερικά, μα και -όπως προκύπτει από τη συνεργασία τους- στις αντιλήψεις. Η Όλγα, ξεχασμένη από τον εραστή της, που είναι εξαφανισμένος κάπου στην Αφρική, γνωρίζει μέσα από email και SMS τον αινιγματικό Ορέστη, με τον οποίο συζεί. Μέσα από συναρπαστικές συγκρούσεις, διαλόγους, πρόσωπα, σκέψεις, επιγράμματα, εικόνες, αναγωγές, διαλογισμούς, ωμότητες, ρομαντισμούς και ψυχικές καταστάσεις, η Ελένη Γκίκα μιλάει για το ολέθριο πρόσωπο της Τρομοκρατίας και για το καταστροφικό στον Έρωτα, τη Λογοτεχνία και την Πολιτική.
Με θελκτική γραφή, προσφέρει στο τέλος τα στοιχεία έκπληξης. Φανερώνει ότι ο Ορέστης ήταν διάδοχος του πατέρα της στην αρχηγία της επαναστατικής - τρομοκρατικής οργάνωσης και τον οδηγεί να ανατιναχθεί για την Επανάσταση. Αποκαλύπτει ότι η Μαρίλη είναι αδελφή της Όλγας. Βάζει τη μητέρα της Μαρίλης να είναι στην ίδια οργάνωση με τον καθηγητή πατέρα της Όλγας. Ενώ σε όλη την εξέλιξη της αφήγησης η συγγραφέας αφήνει τον πατέρα «αμίλητο». Μυστηριώδη. Η λύτρωση για την κεντρική ηρωίδα έρχεται με τη φυγή της. Φεύγει, εγκαταλείποντας τα πάντα. Επιστρέφοντας σε ένα όραμα. Πρόκειται για ένα πολυεπίπεδο έργο με αστυνομική πλοκή, φιλοσοφικό στοχασμό, μαγική γλώσσα και δοκιμιακή δύναμη, που ξεκινάει από το τέλος της ιστορίας για να φθάσει στην αρχή. Αρχίζει με αποσπάσματα του Ντοστογιέφσκι για να καταλήξει με Πατερικά κείμενα. Και βέβαια, είναι τέτοιο το ποιητικό ύφος και τα παρένθετα, που σε κάνει να «χάνεις» καμιά φορά, τους ήρωες. Η συγγραφέας, ύστερα από μία περιδιάβαση σε γνώσεις, εμπειρίες και ένστικτα, αυτό που δίνει ως τελικό συμπέρασμα εμπεριέχεται στις τελευταίες γραμμές του υπέρ-βιβλίου της: Οι περισσότεροι από εμάς ζούμε τη ζωή ενός άλλου. Γι αυτό και μας τρομάζει το τέρμα, επιστρέφοντας στο ίδιο αίνιγμα. «Η ζωή μας είναι ένα όνειρο μέσα στο όνειρο».
Η Ελένη Γκίκα γεννήθηκε το 1959 στο Κορωπί. Είναι δημοσιογράφος και βιβλιοκριτικός στο Έθνος της Κυριακής και στις Εικόνες. Έχει γράψει μυθιστορήματα, διηγήματα, ποιήματα, παραμύθια και έχει επιμεληθεί πάμπολλες εκδόσεις. Το «Αιώνια επιστροφή» είναι το 26ο βιβλίο της.
Κώστας Μαρδάς, στο ΑΠΕ
Σαν κύκλοι επάλληλοι
Για την “Αιώνια Επιστροφή” (Εκδ. Ψυχογιός) στο
BookBar
γράφει η Ελπίδα Πασιμιχάλη
Η «Αιώνια επιστροφή της Ελένης Γκίκα δεν είναι ένα συνηθισμένο μυθιστόρημα. Είναι ένα πολύ ιδιαίτερο πεζογράφημα που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και μετα-μυθιστόρημα ή ακόμη και πεζοποίημα. Στις σελίδες του αισθάνθηκα πως η λογοτεχνία παίρνει το ραβδάκι της μαγείας και ταξιδεύει τον αναγνώστη σε τόπους φαντασιακούς, όπου ο χώρος και ο χρόνος δεν έχουν πια καμία σημασία.
Με το ίδιο ραβδάκι μεταμορφώνει την καθημερινότητα σε κάτι υπερφυσικό όπου τα συναισθήματα κυριαρχούν, θριαμβεύουν και νικούν πανηγυρικά τις συμβατικότητες της ρεαλιστικής αφήγησης.
Η αφήγηση ονειρική και δαιδαλώδης κινείται ανάμεσα στη μυθοπλασία και την ανάμνηση.
Σκηνές φαντασιακές εναλλάσσονται με αποσπάσματα από την παγκόσμια λογοτεχνία τα οποία εντάσσονται με τον πιο χαρισματικό τρόπο στη δομή του κειμένου και συνεργούν στη δημιουργία ενός αυτόνομου έργου. Ιστορίες μέσα στην ιστορία και η αιώνια επιστροφή πίσω, στις απαρχές, στις λογοτεχνικές καταβολές και στις συντεταγμένες της συγγραφέως. Σαν κύκλοι επάλληλοι.
Το θηλυκό και το αρσενικό, ο έρωτας και το πάθος, ο πόθος και η αγάπη περνούν από την πλήρη απενοχοποίηση και αθωότητα στον απόλυτο αποκλεισμό και στη μοναξιά. Ένα βιβλίο που “παίρνει τον αναγνώστη από το χέρι” και τον ταξιδεύει στο δικό του εσωτερικό κόσμο, στο λαβύρινθο της δικιάς του ψυχής. Και αναγνωρίζει στις σελίδες του τα δικά του μυστικά τους δικούς του φόβους, τις δικές του αναστολές και διαψεύσεις, τις δικές του αδυναμίες και τις δικές του υπερβάσεις.
Ελπίδα Πασιμιχάλη, BookBar
BookBar
γράφει η Ελπίδα Πασιμιχάλη
Η «Αιώνια επιστροφή της Ελένης Γκίκα δεν είναι ένα συνηθισμένο μυθιστόρημα. Είναι ένα πολύ ιδιαίτερο πεζογράφημα που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και μετα-μυθιστόρημα ή ακόμη και πεζοποίημα. Στις σελίδες του αισθάνθηκα πως η λογοτεχνία παίρνει το ραβδάκι της μαγείας και ταξιδεύει τον αναγνώστη σε τόπους φαντασιακούς, όπου ο χώρος και ο χρόνος δεν έχουν πια καμία σημασία.
Με το ίδιο ραβδάκι μεταμορφώνει την καθημερινότητα σε κάτι υπερφυσικό όπου τα συναισθήματα κυριαρχούν, θριαμβεύουν και νικούν πανηγυρικά τις συμβατικότητες της ρεαλιστικής αφήγησης.
Η αφήγηση ονειρική και δαιδαλώδης κινείται ανάμεσα στη μυθοπλασία και την ανάμνηση.
Σκηνές φαντασιακές εναλλάσσονται με αποσπάσματα από την παγκόσμια λογοτεχνία τα οποία εντάσσονται με τον πιο χαρισματικό τρόπο στη δομή του κειμένου και συνεργούν στη δημιουργία ενός αυτόνομου έργου. Ιστορίες μέσα στην ιστορία και η αιώνια επιστροφή πίσω, στις απαρχές, στις λογοτεχνικές καταβολές και στις συντεταγμένες της συγγραφέως. Σαν κύκλοι επάλληλοι.
Το θηλυκό και το αρσενικό, ο έρωτας και το πάθος, ο πόθος και η αγάπη περνούν από την πλήρη απενοχοποίηση και αθωότητα στον απόλυτο αποκλεισμό και στη μοναξιά. Ένα βιβλίο που “παίρνει τον αναγνώστη από το χέρι” και τον ταξιδεύει στο δικό του εσωτερικό κόσμο, στο λαβύρινθο της δικιάς του ψυχής. Και αναγνωρίζει στις σελίδες του τα δικά του μυστικά τους δικούς του φόβους, τις δικές του αναστολές και διαψεύσεις, τις δικές του αδυναμίες και τις δικές του υπερβάσεις.
Ελπίδα Πασιμιχάλη, BookBar
Παρασκευή 11 Μαρτίου 2011
Μεσημεράκι Σαββάτου στον Ιανό
ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ- ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ
Οι εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ παρουσιάζουν το βιβλίο της Ελένης Γκίκα «Αιώνια επιστροφή», το Σάββατο 19 Μαρτίου 2011, στις 12.30, στο café του Βιβλιοπωλείου IANOS (Σταδίου 24).
Θα μιλήσουν η δημοσιογράφος Ρίτσα Μασούρα και η δημοσιογράφος, συγγραφέας Αγγελική Κώττη, η συγγραφές- ψυχολόγος Εύα Στάμου και ο ποιητής- διευθυντής της Βιβλιοθήκης Γιώργος Χρονάς.
Είσοδος ελεύθερη
Χορηγός επικοινωνίας: www.indexonline.gr
Ένα σημάδι τού ζητούσε. Πάντα ψηλά στο μηρό. Που να το βλέπει μόνο εκείνη.
Που να τον έχει παρόντα, όταν θα λείπει…
Έτσι συνήθιζε να ζει και να μεγαλώνει η Όλγα. Μια ζωή με τον βουβό πατέρα, με το μυστικό της νεκρής μητέρας, με τον απόντα εραστή. Μια ζωή με τα βιβλία, μια ζωή με Χάρτινη Ζωή. Έκανε χρόνια να περάσει τη δική της Ζώνη των Επιθυμιών. Όμως, ο περαματάρης Στάλκερ υπήρχε. Έτσι η Όλγα, μισό γατί, μισό αρνί επιστρέφει στο σταυροδρόμι του Φονιά, στο σπίτι του Καθηγητή. Αιώνια επιστροφή θα το πει.
Το απόλυτο, αλλόκοτο, ολέθριο πρόσωπο της Τρομοκρατίας στον Έρωτα, στη Λογοτεχνία, στην Πολιτική. Ο Στάλκερ που γίνεται ολοκαύτωμα και ο Καθηγητής, μπροστά στη Θυσία βουβός. Η ιστορία της Όλγας, του Ορέστη που όλο χάνεται και επιστρέφει, της Μαρίλης, του άλλου μισού της, και του Καθηγητή. Η ζωή που δεν ήταν παρά μια προσδοκία, μια αναμονή ετούτης ακριβώς της στιγμής. Το ατελεύτητο της προσδοκίας και μιας σχέσης.
Μια ιστορία μέσα στην Ιστορία, και οι παράλληλοι κόσμοι της τέχνης και της ζωής. Οι χάρτινοι ήρωες που αποκτούν υπόσταση έξω από το βιβλίο και οι άνθρωποι που θα γίνουν σελίδα, γκρο πλαν, υστερόγραφο, τελεία και παύλα, χαμένος χρόνος• και για τούτο, Αιώνια επιστροφή.
Η Ελένη Γκίκα γεννήθηκε το 1959 στο Κορωπί. Δημοσιογράφος και βιβλιοκριτικός στις Εικόνες και στο Έθνος της Κυριακής από το 1983, έχει ασχοληθεί με το μυθιστόρημα, το διήγημα, την ποίηση, το παραμύθι, και έχει επιμεληθεί βιβλία και σειρές. Κυκλοφορούν 26 βιβλία της. Με την ΑΙΩΝΙΑ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ, το δωδέκατο μυθιστόρημά της, ξεκινά τη συνεργασία της με τις Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ.
Οι εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ παρουσιάζουν το βιβλίο της Ελένης Γκίκα «Αιώνια επιστροφή», το Σάββατο 19 Μαρτίου 2011, στις 12.30, στο café του Βιβλιοπωλείου IANOS (Σταδίου 24).
Θα μιλήσουν η δημοσιογράφος Ρίτσα Μασούρα και η δημοσιογράφος, συγγραφέας Αγγελική Κώττη, η συγγραφές- ψυχολόγος Εύα Στάμου και ο ποιητής- διευθυντής της Βιβλιοθήκης Γιώργος Χρονάς.
Είσοδος ελεύθερη
Χορηγός επικοινωνίας: www.indexonline.gr
Ένα σημάδι τού ζητούσε. Πάντα ψηλά στο μηρό. Που να το βλέπει μόνο εκείνη.
Που να τον έχει παρόντα, όταν θα λείπει…
Έτσι συνήθιζε να ζει και να μεγαλώνει η Όλγα. Μια ζωή με τον βουβό πατέρα, με το μυστικό της νεκρής μητέρας, με τον απόντα εραστή. Μια ζωή με τα βιβλία, μια ζωή με Χάρτινη Ζωή. Έκανε χρόνια να περάσει τη δική της Ζώνη των Επιθυμιών. Όμως, ο περαματάρης Στάλκερ υπήρχε. Έτσι η Όλγα, μισό γατί, μισό αρνί επιστρέφει στο σταυροδρόμι του Φονιά, στο σπίτι του Καθηγητή. Αιώνια επιστροφή θα το πει.
Το απόλυτο, αλλόκοτο, ολέθριο πρόσωπο της Τρομοκρατίας στον Έρωτα, στη Λογοτεχνία, στην Πολιτική. Ο Στάλκερ που γίνεται ολοκαύτωμα και ο Καθηγητής, μπροστά στη Θυσία βουβός. Η ιστορία της Όλγας, του Ορέστη που όλο χάνεται και επιστρέφει, της Μαρίλης, του άλλου μισού της, και του Καθηγητή. Η ζωή που δεν ήταν παρά μια προσδοκία, μια αναμονή ετούτης ακριβώς της στιγμής. Το ατελεύτητο της προσδοκίας και μιας σχέσης.
Μια ιστορία μέσα στην Ιστορία, και οι παράλληλοι κόσμοι της τέχνης και της ζωής. Οι χάρτινοι ήρωες που αποκτούν υπόσταση έξω από το βιβλίο και οι άνθρωποι που θα γίνουν σελίδα, γκρο πλαν, υστερόγραφο, τελεία και παύλα, χαμένος χρόνος• και για τούτο, Αιώνια επιστροφή.
Η Ελένη Γκίκα γεννήθηκε το 1959 στο Κορωπί. Δημοσιογράφος και βιβλιοκριτικός στις Εικόνες και στο Έθνος της Κυριακής από το 1983, έχει ασχοληθεί με το μυθιστόρημα, το διήγημα, την ποίηση, το παραμύθι, και έχει επιμεληθεί βιβλία και σειρές. Κυκλοφορούν 26 βιβλία της. Με την ΑΙΩΝΙΑ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ, το δωδέκατο μυθιστόρημά της, ξεκινά τη συνεργασία της με τις Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ.
Πέμπτη 10 Μαρτίου 2011
Μεσημέρι Σαββάτου στον Ιανό
Ημερομηνία: Σάββατο 19/03/2011 12:30 μμ
Τίτλος: Η Ελένη Γκίκα στον Ιανό Αθήνας
Αφορά τα Βιβλία: ΑΙΩΝΙΑ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ, Εκδ. Ψυχογιός
Συγγραφέας: ΕΛΕΝΗ ΓΚΙΚΑ
Τόπος: Βιβλιοπωλείο ΙΑΝΟΣ ( Σταδίου 24, Αθήνα, τηλ.: 2103217917 )
Παρουσίαση του βιβλίου. Συμμετέχουν:
Αγγελική Κώττη, δημοσιογράφος, συγγραφέας
Ρίτσα Μασούρα, δημοσιογράφος
Εύα Στάμου, συγγραφέας, ψυχολόγος
Πασχαλία Τραυλού, συγγραφέας
Γιώργος Χρονάς, ποιητής, δ/ντής της Βιβλιοθήκης στην ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ
Ελπίζω να έχει λιακάδα μονάχα. Εντάξει και φίλους. Δοκιμασμένους. Πραγματικούς. Ει' δ' αλλιώς, σε μιαν εποχή όπου χαλά ο κόσμος, “οι εκδηλώσεις” λόγο δεν έχουν. Αλλά και πάλι, ό,τι συμβαίνει, όσο μαύρο ή άσπρο κι αν μοιάζει, δεν μπορεί, κάποιο λόγο θα έχει. Εκ των υστέρων και επανεξετάζοντας ό,τι δύσκολο μάς συνέβη, ο καθένας μπορεί να το διαπιστώσει αυτό. Εκ των υστέρων...
Για την ώρα, ραντεβού για μιαν αγκαλιά στις 19, μεσημεράκι Σαββάτου...
Τίτλος: Η Ελένη Γκίκα στον Ιανό Αθήνας
Αφορά τα Βιβλία: ΑΙΩΝΙΑ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ, Εκδ. Ψυχογιός
Συγγραφέας: ΕΛΕΝΗ ΓΚΙΚΑ
Τόπος: Βιβλιοπωλείο ΙΑΝΟΣ ( Σταδίου 24, Αθήνα, τηλ.: 2103217917 )
Παρουσίαση του βιβλίου. Συμμετέχουν:
Αγγελική Κώττη, δημοσιογράφος, συγγραφέας
Ρίτσα Μασούρα, δημοσιογράφος
Εύα Στάμου, συγγραφέας, ψυχολόγος
Πασχαλία Τραυλού, συγγραφέας
Γιώργος Χρονάς, ποιητής, δ/ντής της Βιβλιοθήκης στην ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ
Ελπίζω να έχει λιακάδα μονάχα. Εντάξει και φίλους. Δοκιμασμένους. Πραγματικούς. Ει' δ' αλλιώς, σε μιαν εποχή όπου χαλά ο κόσμος, “οι εκδηλώσεις” λόγο δεν έχουν. Αλλά και πάλι, ό,τι συμβαίνει, όσο μαύρο ή άσπρο κι αν μοιάζει, δεν μπορεί, κάποιο λόγο θα έχει. Εκ των υστέρων και επανεξετάζοντας ό,τι δύσκολο μάς συνέβη, ο καθένας μπορεί να το διαπιστώσει αυτό. Εκ των υστέρων...
Για την ώρα, ραντεβού για μιαν αγκαλιά στις 19, μεσημεράκι Σαββάτου...
Παρασκευή 4 Μαρτίου 2011
“Θέλω να γίνομαι άνθρωπος του ελέους”
“Οι περισσότεροι δεν ζούμε στη δική μας ζώνη επιθυμιών”.
Συνέντευξη στην Δέσποινα Σαββοπούλου στο περιοδικό “Επίκαιρα” (3/3/2011)
Με την ωριμότητά της στο απόγειο, η Ελένη Γκίκα κατέθεσε το δωδέκατο μυθιστόρημά της, που έχει τίτλο “Αιώνια επιστροφή”. Μέσα από την ερωτική ιστορία της φοβισμένης γυναίκας με τον καθηγητή, όπου η εποχή του Interner κάνει σαφή την παρουσία της, η συγγραφέας προσφέρει στον αναγνώστη της ένα πόνημα που διακρίνεται για το βάθος των συναισθημάτων που προκαλεί. Οι ήρωες των βιβλίων που αγαπά η συγγραφέας τη συντροφεύουν σε κάθε της λογοτεχνικό βήμα και κάνουν ακόμα πιο ενδιαφέρουσα την πλοκή.
Ορμώμενη από τον τίτλο του βιβλίου σας να ρωτήσω αν πιστεύετε πως ό,τι αξίζει και αγαπήσαμε πολύ βρίσκει κάποια στιγμή τρόπο και επιστρέφει;
O,τι αγαπήσαμε, κυρία Σαββοπούλου, αποτελεί κομμάτι μας, είμαστε ό,τι ζήσαμε, έτσι ή αλλιώς υπάρχει και ενεργεί μέσα μας, αλλά και για αδιευκρίνιστους λόγους στη ζωή μου έχω δει και επιστροφές με μικρά καθημερινά θαύματα. Είναι σα να στριφογυρίζουμε μια ζωή, γύρω από τον ίδιο πυρήνα. Και το βρίσκω υπέροχο!
Στο βιβλίο σας συνυπάρχουν ήρωες και στοιχεία από διαφορετικά βιβλία. Τι θέλατε να πετύχετε με αυτό;
Η κεντρική ηρωίδα μου είναι εκδότρια. Οι συγγραφείς και οι χάρτινοι ήρωες την έχουν... μεγαλώσει, είναι κάτι σαν συγγενείς της. Μέσα απ' εκείνους αγαπά, συνομιλεί, αναγνωρίζει, καταφεύγει στα όμοια. Αυτή η συνομιλία κατά κάποιον τρόπο με των άλλων τα κείμενα, αποτελεί για τα τελευταία βιβλία μου μια άτυπη τριλογία. Ξεκίνησε με τον “Υγρό Χρόνο” από τα χειρόγραφα που βρέθηκαν στον πνιγμένο, συνεχίστηκε στο “Πλήθος είμαι” όπου έκαναν το “εγώ”, “εμείς” για την ηρωίδα και έφτασε στο φινάλε και στην κορύφωσή του στην “Αιώνια Επιστροφή”. Η Όλγα και η Μαρίλια επικοινωνούν μέσα απ' εκείνα τα κείμενα, εκστομίζουν το ανείπωτο, επιτυγχάνουν ένα πιο βαθύ τρόπο συνομιλίας.
Πόσο σας απασχολεί ο αναγνώστης όταν γράφετε και με την «Αιώνια επιστροφή» τι θέλατε να του προσφέρετε;
Ντρέπομαι αλλά την ώρα που γράφω είμαι ολομόναχη με τα φαντάσματά μου. Ε κι όταν όλο αυτό τελειώσει, ελπίζω να καταφέρω να κάνω το σκοτάδι, φως. Στην “Αιώνια Επιστροφή” τουλάχιστον αυτό επιδίωξα. Να ξεκινήσω με τους “Δαιμονισμένους” και να τελειώσω με τα “Πατερικά κείμενα”. Η Όλγα είναι όχι τόσο του δικαίου, όσο του... ελέους.
Πιστεύετε ότι σήμερα οι άνθρωποι καταφέρνουν συχνά να ζουν τις ζωές τους στις δικές τους ζώνες επιθυμιών;
Δυστυχώς όχι, οι περισσότεροι από μας ζούμε τη ζωή ενός άλλου. Σαν υπνοβάτες πορευόμαστε και τερματίζουμε γι' αυτό και μας πανικοβάλει το... τέρμα. Αλλά για να ζήσεις στη δική σου ζώνη των επιθυμιών θα πρέπει πρώτα να γνωρίζεις και τις δικές σου επιθυμίες. Ξέρετε πόσο δύσκολο είναι;
Πρόκειται για το δωδέκατο μυθιστόρημα σας και το 26ο βιβλίο σας. Πως έχει εξελιχθεί η γραφή σας σ αυτή τη διαδρομή;
Οι βασικές εμμονές, ας λέμε, παραμένουν οι ίδιες. Χωρίς βαριά σκιά, δεν υπάρχει ούτε διάθεση, ούτε έργο στην τελική. Αυτό που σίγουρα έχει αλλάξει είναι η αποδοχή και το φωτεινό... σκότος. Έχω γίνει πιο αισιόδοξη και ελπίζω όσο περνά ο καιρός να γίνομαι και, όσο σαφέστερη κι απλούστερη γίνεται. Το δικό μας αίνιγμα λύνουμε γράφοντας. Κι όσο άλυτο κι αν παραμένει, όλο και πλησιάζουμε στον πυρήνα του.
Η ζωή των ηρώων των βιβλίων σας τελειώνει στην τελευταία σελίδα του κάθε βιβλίου σας ή εξακολουθεί να σας απασχολεί και μετά το τέλος της ιστορίας και την έκδοση της;
Δεν είναι καινούργιο αυτό που θα πω, αλλά σίγουρα θα πρέπει να υπάρχει κάπου ο κόσμος των ηρώων. Εξάλλου αυτονομούνται κάποια στιγμή, γίνονται πιο ζωντανοί και από τον γείτονά μας. Αφήστε που πολλοί απ' αυτούς, επιστρέφουν κιόλας, σε βιβλία επόμενα ακόμα κι όταν δεν θέλουμε. Διεκδικούν τη ζωή τους, την διαδρομή τους, τα λάθη τους και τα πάθη τους. Εμείς, το μόνο που μπορούμε φιλότιμα να κάνουμε είναι να τους ακολουθούμε.
Ποια είναι η γνώμη σας για τη σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία;
Η καλύτερη! Χωρίς να αγνοώ το περιοριστικό της γλώσσας, οι συγγραφείς μας δεν έχουν τίποτε να ζηλέψουν από κανένα! Οι αντιξοότητες και οι κάθε λογής κρίσεις, μόνον όφελος αποτελούν για την τέχνη. Κι από τέτοια, δόξα τω Θεώ, πάντοτε διαθέταμε. Μαζί με όλα αυτά και εξαιρετικούς συγγραφείς και ποιητές. Που όσο στενεύουν τα περιθώρια θα γίνονται όλο και ουσιαστικότεροι και καλύτεροι. Για τη λογοτεχνία μας δεν έχω μεμψιμοιρήσει ποτέ μου! Και αντιμετωπίζω με καχυποψία όσους το κάνουν. Το μόνο ίσως... μεμπτό είναι ότι συνήθως δεν διαβάζει ο ένας τον άλλον!
Ποιοι είναι οι ακρογωνιαίοι λίθοι για σας της λογοτεχνίας, ελληνικής και παγκόσμιας;
Οι τραγικοί μας και σίγουρα οι μεγάλοι μας ποιητές. Με προσωπική αδυναμία στον Αισχύλο και στον Σεφέρη. Παπαδιαμάντης και Βιζυηνός με αδυναμία στον Βιζυηνό και στο πάνθεον των προσωπικών μου αγίων, Ντοστογιέφσκι, Μπόρχες, Προυστ, Κάφκα, Γιουρσενάρ και Βιρτζίνια Γουλφ. Τους διαβάζω και τους ξαναδιαβάζω και τους ξαναδιαβάζω. Μεγαλώνοντας επιστρέφω σε ό,τι αγάπησα όλο και πιο συχνά. Αλλά και στα Πατερικά Κείμενα, άργησα να τα ανακαλύψω, με κάνουν άλλον άνθρωπο, με αναπαύουν. Το έλεος που σας έλεγα; Μεγαλώνοντας θέλω να γίνομαι περισσότερο άνθρωπος του ελέους και όχι του... δικαίου. Υπάρχει μια περίεργη νομοτέλεια στο σύμπαν ξέρετε, και μια δικαιοσύνη όχι και τόσο... χοντροκομμένη και σαφής. Μεγάλοι συγγραφείς παραμένουν όσοι όλο αυτό ενδεχομένως να το ψυχανεμίστηκαν. Γι' αυτό και το έργο τους διατρέχει την συνείδησή μας και τον χρόνο.
ΥΓ. Ευχαριστώ την κυρία Δέσποινα Σαββοπούλου για την γενναιόδωρη συνέντευξή της και για τις εξαιρετικές ερωτήσεις της.
Συνέντευξη στην Δέσποινα Σαββοπούλου στο περιοδικό “Επίκαιρα” (3/3/2011)
Με την ωριμότητά της στο απόγειο, η Ελένη Γκίκα κατέθεσε το δωδέκατο μυθιστόρημά της, που έχει τίτλο “Αιώνια επιστροφή”. Μέσα από την ερωτική ιστορία της φοβισμένης γυναίκας με τον καθηγητή, όπου η εποχή του Interner κάνει σαφή την παρουσία της, η συγγραφέας προσφέρει στον αναγνώστη της ένα πόνημα που διακρίνεται για το βάθος των συναισθημάτων που προκαλεί. Οι ήρωες των βιβλίων που αγαπά η συγγραφέας τη συντροφεύουν σε κάθε της λογοτεχνικό βήμα και κάνουν ακόμα πιο ενδιαφέρουσα την πλοκή.
Ορμώμενη από τον τίτλο του βιβλίου σας να ρωτήσω αν πιστεύετε πως ό,τι αξίζει και αγαπήσαμε πολύ βρίσκει κάποια στιγμή τρόπο και επιστρέφει;
O,τι αγαπήσαμε, κυρία Σαββοπούλου, αποτελεί κομμάτι μας, είμαστε ό,τι ζήσαμε, έτσι ή αλλιώς υπάρχει και ενεργεί μέσα μας, αλλά και για αδιευκρίνιστους λόγους στη ζωή μου έχω δει και επιστροφές με μικρά καθημερινά θαύματα. Είναι σα να στριφογυρίζουμε μια ζωή, γύρω από τον ίδιο πυρήνα. Και το βρίσκω υπέροχο!
Στο βιβλίο σας συνυπάρχουν ήρωες και στοιχεία από διαφορετικά βιβλία. Τι θέλατε να πετύχετε με αυτό;
Η κεντρική ηρωίδα μου είναι εκδότρια. Οι συγγραφείς και οι χάρτινοι ήρωες την έχουν... μεγαλώσει, είναι κάτι σαν συγγενείς της. Μέσα απ' εκείνους αγαπά, συνομιλεί, αναγνωρίζει, καταφεύγει στα όμοια. Αυτή η συνομιλία κατά κάποιον τρόπο με των άλλων τα κείμενα, αποτελεί για τα τελευταία βιβλία μου μια άτυπη τριλογία. Ξεκίνησε με τον “Υγρό Χρόνο” από τα χειρόγραφα που βρέθηκαν στον πνιγμένο, συνεχίστηκε στο “Πλήθος είμαι” όπου έκαναν το “εγώ”, “εμείς” για την ηρωίδα και έφτασε στο φινάλε και στην κορύφωσή του στην “Αιώνια Επιστροφή”. Η Όλγα και η Μαρίλια επικοινωνούν μέσα απ' εκείνα τα κείμενα, εκστομίζουν το ανείπωτο, επιτυγχάνουν ένα πιο βαθύ τρόπο συνομιλίας.
Πόσο σας απασχολεί ο αναγνώστης όταν γράφετε και με την «Αιώνια επιστροφή» τι θέλατε να του προσφέρετε;
Ντρέπομαι αλλά την ώρα που γράφω είμαι ολομόναχη με τα φαντάσματά μου. Ε κι όταν όλο αυτό τελειώσει, ελπίζω να καταφέρω να κάνω το σκοτάδι, φως. Στην “Αιώνια Επιστροφή” τουλάχιστον αυτό επιδίωξα. Να ξεκινήσω με τους “Δαιμονισμένους” και να τελειώσω με τα “Πατερικά κείμενα”. Η Όλγα είναι όχι τόσο του δικαίου, όσο του... ελέους.
Πιστεύετε ότι σήμερα οι άνθρωποι καταφέρνουν συχνά να ζουν τις ζωές τους στις δικές τους ζώνες επιθυμιών;
Δυστυχώς όχι, οι περισσότεροι από μας ζούμε τη ζωή ενός άλλου. Σαν υπνοβάτες πορευόμαστε και τερματίζουμε γι' αυτό και μας πανικοβάλει το... τέρμα. Αλλά για να ζήσεις στη δική σου ζώνη των επιθυμιών θα πρέπει πρώτα να γνωρίζεις και τις δικές σου επιθυμίες. Ξέρετε πόσο δύσκολο είναι;
Πρόκειται για το δωδέκατο μυθιστόρημα σας και το 26ο βιβλίο σας. Πως έχει εξελιχθεί η γραφή σας σ αυτή τη διαδρομή;
Οι βασικές εμμονές, ας λέμε, παραμένουν οι ίδιες. Χωρίς βαριά σκιά, δεν υπάρχει ούτε διάθεση, ούτε έργο στην τελική. Αυτό που σίγουρα έχει αλλάξει είναι η αποδοχή και το φωτεινό... σκότος. Έχω γίνει πιο αισιόδοξη και ελπίζω όσο περνά ο καιρός να γίνομαι και, όσο σαφέστερη κι απλούστερη γίνεται. Το δικό μας αίνιγμα λύνουμε γράφοντας. Κι όσο άλυτο κι αν παραμένει, όλο και πλησιάζουμε στον πυρήνα του.
Η ζωή των ηρώων των βιβλίων σας τελειώνει στην τελευταία σελίδα του κάθε βιβλίου σας ή εξακολουθεί να σας απασχολεί και μετά το τέλος της ιστορίας και την έκδοση της;
Δεν είναι καινούργιο αυτό που θα πω, αλλά σίγουρα θα πρέπει να υπάρχει κάπου ο κόσμος των ηρώων. Εξάλλου αυτονομούνται κάποια στιγμή, γίνονται πιο ζωντανοί και από τον γείτονά μας. Αφήστε που πολλοί απ' αυτούς, επιστρέφουν κιόλας, σε βιβλία επόμενα ακόμα κι όταν δεν θέλουμε. Διεκδικούν τη ζωή τους, την διαδρομή τους, τα λάθη τους και τα πάθη τους. Εμείς, το μόνο που μπορούμε φιλότιμα να κάνουμε είναι να τους ακολουθούμε.
Ποια είναι η γνώμη σας για τη σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία;
Η καλύτερη! Χωρίς να αγνοώ το περιοριστικό της γλώσσας, οι συγγραφείς μας δεν έχουν τίποτε να ζηλέψουν από κανένα! Οι αντιξοότητες και οι κάθε λογής κρίσεις, μόνον όφελος αποτελούν για την τέχνη. Κι από τέτοια, δόξα τω Θεώ, πάντοτε διαθέταμε. Μαζί με όλα αυτά και εξαιρετικούς συγγραφείς και ποιητές. Που όσο στενεύουν τα περιθώρια θα γίνονται όλο και ουσιαστικότεροι και καλύτεροι. Για τη λογοτεχνία μας δεν έχω μεμψιμοιρήσει ποτέ μου! Και αντιμετωπίζω με καχυποψία όσους το κάνουν. Το μόνο ίσως... μεμπτό είναι ότι συνήθως δεν διαβάζει ο ένας τον άλλον!
Ποιοι είναι οι ακρογωνιαίοι λίθοι για σας της λογοτεχνίας, ελληνικής και παγκόσμιας;
Οι τραγικοί μας και σίγουρα οι μεγάλοι μας ποιητές. Με προσωπική αδυναμία στον Αισχύλο και στον Σεφέρη. Παπαδιαμάντης και Βιζυηνός με αδυναμία στον Βιζυηνό και στο πάνθεον των προσωπικών μου αγίων, Ντοστογιέφσκι, Μπόρχες, Προυστ, Κάφκα, Γιουρσενάρ και Βιρτζίνια Γουλφ. Τους διαβάζω και τους ξαναδιαβάζω και τους ξαναδιαβάζω. Μεγαλώνοντας επιστρέφω σε ό,τι αγάπησα όλο και πιο συχνά. Αλλά και στα Πατερικά Κείμενα, άργησα να τα ανακαλύψω, με κάνουν άλλον άνθρωπο, με αναπαύουν. Το έλεος που σας έλεγα; Μεγαλώνοντας θέλω να γίνομαι περισσότερο άνθρωπος του ελέους και όχι του... δικαίου. Υπάρχει μια περίεργη νομοτέλεια στο σύμπαν ξέρετε, και μια δικαιοσύνη όχι και τόσο... χοντροκομμένη και σαφής. Μεγάλοι συγγραφείς παραμένουν όσοι όλο αυτό ενδεχομένως να το ψυχανεμίστηκαν. Γι' αυτό και το έργο τους διατρέχει την συνείδησή μας και τον χρόνο.
ΥΓ. Ευχαριστώ την κυρία Δέσποινα Σαββοπούλου για την γενναιόδωρη συνέντευξή της και για τις εξαιρετικές ερωτήσεις της.
Τρίτη 1 Μαρτίου 2011
“Επιστρέφοντας” μεσημέρι Σαββάτου στον Ιανό
Ημερομηνία: Σάββατο 19/03/2011 12:30 μμ
Τίτλος: Η Ελένη Γκίκα στον Ιανό Αθήνας
Αφορά τα Βιβλία: ΑΙΩΝΙΑ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ, Εκδ. Ψυχογιός
Συγγραφέας: ΕΛΕΝΗ ΓΚΙΚΑ
Τόπος: Βιβλιοπωλείο ΙΑΝΟΣ ( Σταδίου 24, Αθήνα, τηλ.: 2103217917 )
Παρουσίαση του βιβλίου. Συμμετέχουν:
Αγγελική Κώττη, δημοσιογράφος, συγγραφέας
Ρίτσα Μασούρα, δημοσιογράφος
Εύα Στάμου, συγγραφέας, ψυχολόγος
Πασχαλία Τραυλού, συγγραφέας
Γιώργος Χρονάς, ποιητής, δ/ντής της Βιβλιοθήκης στην ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ
Τίτλος: Η Ελένη Γκίκα στον Ιανό Αθήνας
Αφορά τα Βιβλία: ΑΙΩΝΙΑ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ, Εκδ. Ψυχογιός
Συγγραφέας: ΕΛΕΝΗ ΓΚΙΚΑ
Τόπος: Βιβλιοπωλείο ΙΑΝΟΣ ( Σταδίου 24, Αθήνα, τηλ.: 2103217917 )
Παρουσίαση του βιβλίου. Συμμετέχουν:
Αγγελική Κώττη, δημοσιογράφος, συγγραφέας
Ρίτσα Μασούρα, δημοσιογράφος
Εύα Στάμου, συγγραφέας, ψυχολόγος
Πασχαλία Τραυλού, συγγραφέας
Γιώργος Χρονάς, ποιητής, δ/ντής της Βιβλιοθήκης στην ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)