“... δηλαδή θα πεισθεί τελεσίδικα ότι είναι άνθρωπος κι όχι πλήκτρο πιάνου!...”
“... Tι μπορεί να περιμένεις από τον άνθρωπο που ως πλάσμα είναι προικισμένος με τόσο παράξενα γνωρίσματα; Γεμίστε τον με όλα τα επίγεια αγαθά, βυθίστε τον σε μια θάλασσα ευτυχίας, με το κεφάλι, με τρόπο που να ανεβαίνουν στην επιφάνεια της ευτυχίας μόνο φυσαλίδες, όπως στο νερό- δώστε του τέτοια οικονομική άνεση που να μην του απομένει τίποτα άλλο να κάνει από το να κοιμάται, να τρώει ζαχαρωτά και να φροντίζει για τη συνέχιση της παγκόσμιας ιστορίας, και θα δείτε ότι και τότε παραμένει άνθρωπος, και τότε, όχι από αχαριστία και μόνο, από αλαζονία και μόνο θα κάνει κάποια κουτσουκέλα. Θα διακινδυνεύσει ακόμα και να χάσει τα ζαχαρωτά και εσκεμμένα θα επιχειρήσει την πιο καταστροφική ανοησία, την πιο παρατραβηγμένη απερισκεψία, αποκλειστικά και μόνο για να αναμείξει με όλη αυτή τη θετική σύνεση το δικό του καταστροφικό φαντασιακό στοιχείο. Θα θελήσει να υποστηρίξει συγκεκριμένα τις πιο απίθανες σκέψεις του, την πιο χυδαία βλακεία του αποκλειστικά και μόνο για να αποδείξει στον εαυτό του (σαν να είναι αυτό τόσο απαραίτητο) ότι οι άνθρωποι είναι ακόμα άνθρωποι, κι όχι πλήκτρα πιάνου, τα οποία έστω κι αν είναι οι νόμοι της φύσης που τα χτυπούν ιδιοχείρως, υπάρχει κίνδυνος να τα χτυπήσουν σε βαθμό που εκτός από το πρόγραμμα να μην μπορείς να επιθυμείς τίποτα άλλο.
Και δεν αρκεί αυτό: ακόμα και στην περίπτωση που πράγματι αποδεικνυόταν ότι ήταν πλήκτρο του πιάνου, ακόμη κι αν του το υποδείξεις με τη βοήθεια των θετικών επιστημών και μαθηματικώς, δεν θα συνετιστεί και εσκεμμένα θα κάνει κάτι αντίθετο, αποκλειστικά και μόνο από αχαριστία' ουσιαστικά, για να επιμείνει στο δικό του. Στην περίπτωση που δεν έχει άλλο τρόπο, θα επινοήσει την καταστροφή και το χάος, θα επινοήσει διάφορες συμφορές και θα κάνει το δικό του! Θα εξακοντίσει την κατάρα του στον κόσμο, και καθώς μόνον ο άνθρωπος μπορεί να καταριέται (αυτό είναι το προνόμιο που τον διαχωρίζει ουσιαστικά από τα υπόλοιπα ζώα), με την κατάρα του και μόνο θα πετύχει το δικό του, δηλαδή θα πεισθεί τελεσίδικα ότι είναι άνθρωπος κι όχι πλήκτρο πιάνου! Αν πείτε ότι κι αυτά μπορεί κανείς να τα προβλέψει σε βάση ένα πρόγραμμα – και το χάος, και το μυστήριο, και την κατάρα,- ότι η δυνατότητα και μόνον της εκ των προτέρων πρόβλεψης θα τα σταματήσει όλα και θα υπερισχύσει η λογική, τότε, κι εν τοιαύτη περιπτώσει, ο άνθρωπος θα τρελαθεί αυτοβούλως, για να μην έχει λογική και την να επιμείνει στο δικό του! Το πιστεύω, αυτό, αναλαμβάνω την ευθύνη αυτού που λέω, διότι, επί της ουσίας, όλη η ανθρώπινη υπόθεση μου φαίνεται ότι σ' αυτό και μόνο συνίσταται, να επιβεβαιώνεται δηλαδή ο άνθρωπος κάθε τόσο ότι είναι άνθρωπος κι όχι πείρος ενός αρμονίου! Να επιβεβαιώνεται, έστω και βάζοντας τον εαυτό του σε κίνδυνο' να επιβεβαιώνεται, έστω κι αν γίνει τρωγλοδύτης...”
Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι “Υπόγειο”, Μετάφραση από τα Ρωσικά: Ελένη Μπακοπούλου. Εκδ. 'Ίνδικτος”, απόσπασμα από σελ, 58, 59, 60
ΥΓ. Καρφάκι και με σημάδεψε στην καρδιά από εκείνη την εξαιρετική παράσταση με άνθρωπο του Υπογείου τον Χρήστο Τσάγκα. Την απόδοση την είχε κάνει η Μάρω Βαμβουνάκη. Το ξαναδιάβασα το “Υπόγειο” σε έκδοση και μετάφραση εξαιρετική, όμοιο καρφάκι στο στήθος μου, το αντιγράφω για την “ελεύθερη βούληση” του να βαδίζει ο καθείς και στον χαμό του, ελεύθερος, όπως ισχυρίζεται και πόσο δίκιο έχει μια καλή φίλη...
